هفته گذشته پته سسشنز، رئیس کمیته ملی کنگره آمریکا به عنوان نخستین سیاستمدار رسمی آمریکایی به صورت مستقیم به قبرس شمالی سفر کرد و با رئیس جمهور قبرس ترکی ارسین تاتار و رئیس مجلس این کشور، زورلو توره دیدار و گفتگو کرد. در این دیدار رئیس جمهور قبرس ضمن تشریح مدل دو دولت متساوی در جزیره قبرس بر مزایای این مدل برای حل مساله قبرس و حفظ امنیت مدیترانه شرقی تاکید کرد. اینکه آمریکاییها پس از سالها وارد ارتباط با قبرس شدهاند میتواند هر ناظری را به صرافت بررسی دوباره این موضوع بیاندازد.
این مساله وقتی جالبتر میشود که پیش از آمریکا، اسرائیل حضوری جدی به صورت همزمان در قبرس شمالی و جنوبی دارد و سرمایهگذاریهای جدی در این منطقه میکند. در سالهای اخیر تحرکات دیگر کشورها در مساله قبرس شمالی رو به فزونی گذاشته و این کشور با گذر زمان از یک بحران فریز شده خارج و در حال تبدیل شدن به موضوعی قابل توجه در مناسبات مدیترانهای است. منطقه مدیترانه در سالهای اخیر از اهمیتی دو چندان در توازن سیاسی و نظامی منطقه و جهان برخوردار و تبدیل به مکانی برای توجه قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای شده است.
نقشی که مدیترانه شرقی در توازن منطقهای ایفا کرده و تحولی که در بازار انرژی اروپا بازی میکند مسائلی است که نمیتوان برای تنظیم رفتارهای آینده خود در منطقه و نیز پیشبینی رفتارهای رقبا و متخاصمین در منطقه از آن چشم پوشی کرد. به رغم این اهمیت کلیدی میتوان ادعا کرد که در همه این سالها هیچ رفتار قابل توجهی چه در حوزه دیپلماسی غیررسمی و مردمنهاد و چه در حوزه دیپلماسی رسمی از جمهوری اسلامی در موضوع قبرس مشاهده نشده است. این در حالی است که حضور قدرتمند اسرائیل و تلاش اسرائیل برای بازی سازی در مدیترانه شرقی از جمله مسائلی است که اهمیت این منطقه را برای جمهوری اسلامی میتواند افزایش دهد.
در این میان اسرائیل نیز برای تقویت جایگاه خود در مدیترانه از سیاست دوگانهای بهره برداری میکند. تلآویو از سویی در حال هم پیمانی با یونان برای تضعیف جایگاه ترکیه در مدیترانه است و از سوی دیگر تلاش دارد تا با بهبود روابط خود با آنکارا و حضور جدی در قبرس موازنه را در هر حالت به نفع خود حفظ کند.
قبرس در این میان از اهمیت حیاتی برای اسرائیل برخوردار است. این جزیره که تبدیل به یکی از اصلیترین مسائل مدیترانه شده است از جمله گرانیگاههایی است که میتواند توازن قوا در مدیترانه و خاورمیانه را متاثر کند.
با در نظر داشتن همین نکته به نظر میرسد باید نگاهی دوباره به مساله قبرس و اهمیتی که میتواند در سیاستهای منطقهای ایران داشته باشد بیاندازیم.
اهمیت قبرس را میتوان از پنج منظر مورد بررسی قرار داد: 1) اهمیت ذاتی این منطقه 2) اهمیتی که در پرونده روابط ایران و ترکیه دارد، 3) اهمیتی که از منظر تقابل با اسرائیل دارد، 4) حضور جبهۀ تطبیع عربی در قبرس و 5)سیاست موازنه با یونان.
1) اهمیت ذاتی قبرس
قبرس به دلیل حضور در مرکز دریای مدیترانه دارای اهمیتی حیاتی در راهبردهای مختلف در این دریا است. وضعیت ژئوپولوتیک و ژئواکونومیک قبرس به طوری است که این دریا نقش عمدهای در امنیت خاورمیانه داشته و خواهد داشت. حضور در این منطقه به معنای امکان نظارت و تاثیرگذاری بر امنیت کانال سوئز، خط لوله کرکوک – جیحان و امنیت بندر مرسین است و از همین رو بازیگران مختلف سیاسی در مدیترانه در تلاش برای حضور قدرتمند در این جزیره هستند.
با در نظر داشتن اهمیت ذاتی دریای مدیترانه و تلاشهایی که برای تغییر موازنه در منطقه با استفاده از مسیر انرژی در این دریا و نیز منابع زیرزمینی آن در تلاش است این جزیره از اهمیتی دوچندان برخوردار شده است.
طبیعی است که در یک دیپلماسی حرفهای تلاش برای حضور در یک منطقه راهبردی خصوصا زمانی که دول متخاصم و دوست به صورت مشترک در آن حضور جدی داشته باشند از اهمیتی ذاتی برخوردار است.
2) اهمیت قبرس در پرونده روابط تهران – آنکارا
مساله قبرس از سال 1974 که ارتش ترکیه برای نجات مسلمانان این جزیره مجبور به حمله به آنجا شد تبدیل به مسالهای حیاتی در سیاست داخلی و خارجی این کشور شده است و ترکیه به رغم هزینههای سیاسی و مالی قابل توجهی که برای این منطقه پرداخته اما دست از حمایت از قبرس در برابر یونان برنداشته است.
پس از چند دهه امروز قبرس از منظر حضور ترکیه در مدیترانه تبدیل به پایگاهی راهبردی شده است و ترکیه در تلاش است با تکیه به جایگاه راهبردی این جزیره از بر هم خوردن توازن قوا در مدیترانه علیه خود جلوگیری کند.
اما مهمترین مسالهای که ترکیه در مورد قبرس با آن مواجه است عدم رویکرد مثبت به دولت قبرس ترکی از سوی کشورهای جهان است. این عدم توجه مقامات قبرسی را نیز با بحران مشروعیت در جهان مواجه کرده و گروهی از آنها را به سمت نظریاتی در خصوص اتحاد دوباره با قبرس یونانی به شرط مساوات و ورود به زیر سایه قبرس جنوبی در قالب یک دولت واحد فدرال برده است که طبیعتا این نظریه با منافع ترکیه در تضاد است. با توجه به همین وضعیت ترکیه از منظر دیپلماتیک در تلاش است تا جایگاه قبرس را در سطح بینالمللی تقویت کند.
تقویت جایگاه بینالمللی قبرس به معنای تقویت جناح مورد حمایت آنکارا و تقویت منافع آنکارا در قبرس خواهد بود که این مساله نیز در طولانی مدت در ارتباط مستقیم با منافع راهبردی ترکیه در برابر یونان و اسرائیل و مصر است.
از این رو آنکارا نگاه مثبتی به تمام فعالیتهای بینالمللی در این جزیره دارد و تلاش میکند به این ترتیب وزنه خود را تقویت کند. از این رو در بسیاری از موارد کشورهای مختلف برای نشان دادن حسن ظن خود به آنکارا از گزینه برقراری ارتباط با قبرس بهره میبرند که همواره این اقدامات با رویکرد بسیار مثبت آنکارا مواجه شده است.
با در نظر داشتن این وضعیت ایران نیز میتواند از این کارت در روابط سازنده و مثبت خود با آنکارا استفاده کند.
3) حضور اسرائیل در قبرس
در سالهای اخیر توجه اسرائیل به قبرس ترکی به طرز قابل توجهی افزایش یافته است و حجم حضور اسرائیل در این کشور به حدی بالا بوده است که روزنامه ملی گوروش ترکیه در گزارشی که در تیتر یک خود قرار داد نسبت به اشغال بی سرو صدای قبرس از سوی اسرائیل هشدار داد.
بر اساس این گزارش اسرائیلیها بیش از 2 هزار شرکت را در قبرس ثبت کردهاند و بیش از 25 هزار هکتار اراضی را در این کشور خریداری کردهاند. نکته قابل توجه در اراضی خریداری شده این است که این اراضی در اکثر موارد اراضی با کیفیت کشاورزی و نیز سرزمینهایی است که امکان جذب بالای توریست را دارد.
مرکز اصلی این خریدها شبه جزیره کارپاز است که آیندهای بسیار روشن در حوزه توریسم و اقتصاد قبرس دارد و مجله فوربس نیز در گزارشی به مزایای این منطقه قبرس اشاره کرده است.
اسرائیلیها برای خرید زمین در قبرس از دو شیوه خرید شخصیت حقوقی و شخصیتهای حقیقی استفاده میکنند. براساس قوانین قبرس شرکتهای خارجی اجازه خرید بیش از 500 متر مربع در قبرس را ندارند مگر آنکه 51 درصد از سهام شرکت متعلق به فردی قبرسی باشد. در صورت استفاده از این شیوه آن شرکت امکان خرید بدون محدودیت زمین در قبرس را خواهد داشت. برای استفاده از این شیوه اسرائیلیها برخی شهروندان قبرس را استخدام میکنند و به این ترتیب بخش اعظمی از دو هزار شرکت فوق به این شیوه مورد بهرهبرداری قرار گرفتهاند.
اما شیوه دومی که اسرائیل در قبرس مورد استفاده قرار میدهد، دریافت شهروندی قبرس از سوی اتباع اسرائیل است. بر اساس قوانین قبرس هر شهروند خارجی که 2 میلیون یورو سرمایه در این کشور داشته باشد امکان دریافت شهروندی قبرس ترکی را خواهد داشت. هر فرد خارجی در صورت آوردن این مقدار سرمایه مشروط بر آنکه به مدت 5 سال این سرمایه را در قبرس نگه دارد و پس از آن نیز حداقل 500 هزار از آن سرمایه را برای همیشه در قبرس نگه دارد دارای حقوق شهروندی قبرس خواهد بود که اسرائیلیها نیز از این شیوه استفاده کردهاند.
نکته قابل توجه در خرید زمین از سوی اسرائیلیها تمرکز خریداران در نقاط خاص و استراتژیک است به طوری که دو نقطه راهبردی ساحلی کارپاز و گوزلیورت هدف اصلی خرید اسرائیلیها بوده است:
کارپاز در حال تبدیل شدن به قلعه اسرائیلیها!
از جمله نقاطی که مورد توجه یهودیهای اسرائیلی قرار گرفته است و سرمایه قابل توجهی متوجه آن نقطه کردهاند منطقه ساحلی کارپاز است. در یک مورد دیوید لویس، سرمایهدار انگلیسی – اسرائیلی یهودی 430 هکتار از اراضی ساحلی مرغوب این منطقه را تحت تصرف خود قرار داده است.
لویس قرارداد 49 ساله خود با دولت قبرس را به قرارداد 99 ساله تغییر داده و با لابیگری با مقامات دولتی تلاش داشت تا منطقه تحت تصرف خود را به عنوان منطقه آزاد تجاری و اقتصادی اعلام کند که با مقاومت رسانههای محلی مواجه شد. لویس نیز با هدف فشار به دولت تعهدات خود مبنی بر ایجاد دهکده و هتلهای توریستی در این منطقه را متوقف کرده است. در شرایط حاضر دولت قبرس به رغم اختیاری که برای فسخ قرار داد به دلیل استنکاف طرف مقابل از تعهدات خود دارد اما از این کار خودداری کرده و تلاش دارد تا این سرمایهدار اسرائیلی – انگلیسی را در این منطقه حفظ کند.
گفتنی است که این پروژه چند ده میلیون دلاری در اوایل دهه 2000 به اصیل نادر، سرمایه دار ترک سپرده شده بود که چند سال بعد او این پروژه را به لوییس واگذار کرد. لوییس به دلیل خدماتی که برای دولت اسرائیل در جهان انجام داده است مدال افتخار خدمت یهودی دریافت کرده و عضو کنگره بینالمللی یهود است. وی اعلام کرده بود که در بازهای 10 ساله در سه مرحله مجزا بیش از 90 میلیون دلار سرمایهگذاری در این منطقه توریستی خواهد کرد.
لوییس علاوه بر درخواست تبدیل این ساحل به منطقه آزاد تجاری از دولت قبرس خواسته است که این ساحل به عنوان ساحل اصلی ورودی به قبرس شناخته شده و اجازه دایر کردن قمارخانههای بزرگ در آنجا نیز داده شود.
صباح الدین اسماعیل، مشاور رئوف دنکتاش (رهبر فقید قبرس) نیز با اشاره به این که میزان فعالیت اسرائیلیها در این ساحل بسیار فراتر از طرحهای عادی توریستی است نسبت به طرح اسرائیلیها برای ایجاد یک بندر راهبردی در برابر بندر اسکندرون ترکیه هشدار داد.
اسماعیل هشدار داده است که در صورت موافقت با منطقه آزاد و 99 ساله شدن تصرف اسرائیلیها بر این جزایر این به معنای آزادی مطلق اسرائیلیها برای فعالیت غیرقابل نظارت و محدودیت اطلاعاتی و جاسوسی در این منطقه باشد. با توجه به مقاومتهای بروز یافته در قبرس و ترکیه در برابر این طرح لوییس نیز تا کنون صرفا نسبت به پروژه « KARPAZ GATE MARİNA» اقدام کرده و از گسترش فعالیتهای خود خودداری کرده است. پذیرش شروط یهودیها در این طرح علاوه بر خود قبرس برای ترکیه نیز قابلیت تبدیل شدن به یک معضل امنیتی راهبردی در آینده را دارد.[1]
بندر گوزل یورت در انحصار اسرائیلیها
دو شرکت بزرگ اسرائیلی در پی تملک 900 هکتار از اراضی ساحلی بندر گوزل یورت هستند. اراضی مورد نظر این دو شرکت دارای یک ونیم کلیومتر خط ساحلی با دریاست و از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. کارشناسان هشدار میدهند که در صورت تصاحب این منطقه از سوی شرکتهای اسرائیلی آنها امکان هر گونه فعالیت ضدامنیتی و جاسوسی برای آنها فراهم خواهد بود.
با در نظر داشتن میزان افزایش فعالیت شرکتهای اسرائیلی تقریبا تسلط این دو شرکت بر ساحل گوزل یورت نیز امری قطعی است. این منطقه ساحلی 73 کیلومتر به ساحل آنامور و 253 کیلومتر به ساحل آنتالیای ترکیه فاصله دارد.[2]
میزان حضور و نفوذ شرکتهای اسرائیلی تا حدی بالا گرفته است که شهرداری لفکه بخشی از جاده ساحلی غازیوئرن این منطقه را که روبروی اراضی متعلق به یک شرکت اسرائیلی است به نام یک تاجر اسرائیلی به نام آمیکام مارهوم نامگذاری کرده است. این اقدام شهرداری اگرچه اعتراض برخی از شهروندان را به همراه داشته است اما شهرداری از این رفتار خود عقبنشینی نکرده و بخشی از ساحل منطقه را به نام این تاجر یهودی نامگذاری کرده و مراسم بزرگداشتی نیز برای او به احترام سرمایهگذاریای که در قبرس انجام داده است تدارک دیده است![3]
علاوه بر سه منطقه پیش گفته مناطق ساحلیای همچون بندرغازیماغوسا و گیرنه نیز در شمال و جنوب قبرس شاهد حضور و خرید جدی اسرائیلیها است.
فعالیتهای صهیونیستها در قبرس علاوه بر طیف اسلامی واکنش طیف لائیک ملیگرای ترکیه را نیز به همراه داشته است. به طوری که ژنرال جهاد یایجی، از فرماندهان رده بالای نیروی دریایی ارتش ترکیه نسبت به آینده فعالیتهای اسرائیل در قبرس و خطرات عظیمی که این فعالیتها میتواند برای آینده امنیتی و نظامی دریای مدیترانه داشته باشد هشدار داد.
یایجی با بیان این که خرید خاک قبرس از سوی اسرائیلیها با هدف نابود کردن قبرس شمالی در حال انجام است گفت: اگر قبرسی وجود نداشته باشد ترکیه نیز هیچ دست برتری در مدیترانه نخواهد داشت. قبرس بدون تُرک به معنای مدیترانه بدون ترکیه خواهد بود.
یایجی با تاکید بر این که خبرهای موجود مبنی بر خرید گسترده زمین از سوی اسرائیلیها در قبرس صحت دارد افزوده است: بر اساس اطلاعات موجود اسرائیلیها شهروندان قبرس را نیز برای انجام پروژههای خود استخدام کردهاند که در این میان گروههای شغلیای مانند خبرنگاران در اولویت اول جذب از سوی اسرائیلیها قرار داشتهاند.
یایجی با تایید این خبر که میزان خریدهای اسرائیلیها از قبرس معادل دو درصد از مساحت کل خاک قبرس است نسبت به نزدیکی اراضی خریداری شده از سوی اسرائیلیها به مناطق حساس نظامی و راهبردی در قبرس هشدار داده از احتمال حضور برخی سیاستمداران قبرسی در این پروژهها خبر داد. چرا که بدون حضور سیاسیون امکان انجام پروژههایی در این سطح وجود ندارد. او تاکید کرد که دولت قبرس باید هرچه سریعتر قانونی مربوط به ممنوعیت فروش اراضی همجوار با مناطق نظامی به تصویب رسانده و تحقیق و تفحص لازم برای شناسایی دقیق افراد خریدار و اهمیت اراضی فروخته شده انجام دهد. همچنین به نظر میرسد دولت قبرس باید در مورد قانون اعطای شهروندی خود نیز دست به تغییرات و اصلاحاتی بزند.
از نظر یایجی نکته قابل توجه در خریدهای اسرائیلیها در قبرس تمرکز آنها بر نقاط خاص و حضور اتباع دو تابعیتی انگلیسی و اسرائیلی است.[4]
نکته قابل توجهی که در روابط قبرس و اسرائیل میتوان به آن اشاره کرد این است که نخستین تلاش برای برقراری ارتباط دوطرفه از سوی قبرس ترکی بوده است. بر اساس آنچه که رافائل سادی، یکی از شناخته شدهترین افراد لابی اسرائیل در ترکیه منتشر کرده است، سردار دنکتاش، نخست وزیر سابق قبرس در سال 2004 از سادی خواسته است تا باب مراودات میان قبرس و اسرائیل را باز کند که سادی نیز برای انجام این کار با میز ترکیه وزارت خارجه اسرائیل دیدار و گفتگوهای لازم را انجام داده است. تنها ملاحظه اسرائیلیها برای برقراری ارتباط نوع واکنش آنکارا بوده است و از این رو مصلحت را بر آن دیدهاند تا پس از چراغ سبز آنکارا وارد مراوده با قبرس شوند. بر اساس ادعای سادی این روابط در شرایط کنونی در سطحی است که به رغم عدم رسمیت قبرس از سوی اسرائیل، تلآویو نقش عمدهای در سرمایهگذاری در حوزه توریسم قبرس و نیز مساله قمارخانههای بینالمللی در قبرس دارد. اسرائیل در آخرین اقدام خود برای جلب توجه قبرس ترکی، در اطلاعیه وزرات بهداشت خود در برابر نام قبرس صرفا پرچم قبرس ترکی را استفاده کرده و به صورت ضمنی رسمیت این منطقه و عدم رسمیت قبرس یونانی را مورد اشاره قرار داده است![5]
4) حضور جبهۀ تطبیع عربی در قبرس
یکی از ابعاد قابل توجه دیگر قبرس حضور مشکوک و تردد پربسامد شبکۀ دحلان و بهرهبرداری ابوظبی از این پایگاه برای نقشآفرینی در مدیترانه و اروپای شرقی است. همزمان با مخابرۀ نخستین علائم شکلگیری معاملۀ قرن بود که موضوع فعالیتهای این شبکه در قبرس مطرح گردید. در مرکز فعالیتهای این شبکه مجموعهای با نام «ثریا» قرار داشت که علاوه بر دفاتر و موسسات و شرکتهای مختلف ثبت شده در امارات، مصر، فلسطین، اسلواکی و دهها کشور دیگر،[6] بخش عمدهای از فعالیتهای آن در قبرس قرار گرفته است. در حقیقت نخستین اسناد ثبتی این مجموعه هرچند از امارات سر برآورده است اما اکنون مقر اصلیترین مرکز در این شبکه در نیکوسیا، پایتخت قبرس قرار دارد.[7]
پیشتر نام مجموعۀ ثریا در خلال پروندۀ واسطهگری برای فروش املاک فلسطینیان ساکن قدس به خریداران اسرائیلی مطرح و به این وسیله از نقش امارات و دحلان در این رسوایی پرده برداشته شده بود.[8] گذشته از گسترۀ دفاتر این مجموعه، طیف متنوع ملیتهای حاضر در در این مجموعه نشان از وسعت این شبکۀ امنیتی-اقتصادی دارد. به طور نمونه ریاست هیئت مدیرۀ هولدینگ ثبت شده در قبرس بر عهدۀ مایکل پایانو، کلنل سابق نیروهای ویژۀ ارتش امریکا است که سوابق قابل توجهی در حوزۀ امنیتی دارد.[9] شرکت مشاورهای ثریا نیز که ظاهرا بازوی منطقهای هولدینگ است، توسط یک ترکتبار به نام ابراهیم خطیب اوغلو مدیریت میشود.[10] براساس اظهار پروفایل هولدینگ، بین هزار تا 5هزار نفر کارمند این مجموعه هستند. همچنین برخی اسناد نشان از پیمانکاری این شرکت در پروژههای امنیتی قابل تأملی در مصر و عراق دارد.[11] در حال حاضر بر اساس اطلاعات ثبت شرکتی، هردو شرکت و دو شرکت از توابع دیگر آنها فعال بوده[12] و آدرس یکی از آنها مشخصا در بخش یونانی در تصویر زیر مشخص شده است:
نکتۀ قابل توجه در مورد این آدرس آنکه، این آدرس عینا آدرس ثبت شده برای دفتر یکی از شرکتهای فعال در شبکۀ شرکتهای پوششی[13] (تصویر بعدی، بالای تصویر) است و این موضوع احتمال اینکه محل قید شده مرکز اصلی فعالیت مجموعۀ ثریا نباشد را بالا میبرد.
شواهد مربوط به فعالیت شبکۀ دحلان در قبرس محدود به مجموعۀ ثریا نمیشود. محمد برهان رشید، از دیگر چهرههای شناخته شدۀ جناح دحلانی فتح نیز احتمالا جزء سرحلقههای این شبکه در قبرس باشد. این چهرۀ پرحاشیۀ اقتصادی-امنیتی که نامش اخیرا در ماجرای فراری دادن سیف الاسلام قذافی به قبرس دوباره به رسانهها راه پیدا کرد[14] سوابق طولانی از فعالیت در قبرس و اروپای شرقی داشته است[15] و گزینهای وزین و مناسب برای محوریت این شبکه به شمار میرود.
5)سیاست موازنه با یونان
کنشگریهای یونان در ضبط نفتکشهای ایرانی و نیز همراهی با اسرائیل برای برگزاری عملیات و مانور شبیه سازی حمله به ایران و نیز حجم وسیعی از روابطی که با کشورهای خلیج فارس ایجاد کرده است نشان دهنده تلاش آتن برای به دست آوردن یک نقش فعال در حوزه منطقهای خاورمیانه است. در واقع یونان تلاش دارد برای جلب توجه غرب و تداوم حمایتهای بروکسل و واشنگتن از این کشور در موضوع زیادهخواهیهایش در جزایر اژه در برابر ترکیه نقشی به نفع غرب در خاورمیانه بازی کند. با در نظر داشتن این رویکرد آتن، لازم است تا بستهای از اهرمهای فشار سیاسی و غیرسیاسی در برابر یونان تهیه شود. در این میان بیشک مساله قبرس یکی از اصلیترین اهرمها است که تاثیر مستقیمی در سیاست داخلی یونان دارد و این کشور را به سمت تغییر در موضعگیریهای خود سوق خواهد داد.
[1] https://www.milligazete.com.tr/haber/7695379/karpaz-israile-yar-olmasin
[2] https://www.milligazete.com.tr/haber/7840671/siyonistlerin-yeni-hedefi-guzelyurt-korfezi
[3] https://www.milligazete.com.tr/haber/7574786/sehitlerin-kemiklerini-sizlatan-karar-kktcde-5-kol-faaliyeti
[4] https://www.milligazete.com.tr/haber/7845290/nihai-hedef-kktcyi-ortadan-kaldirmak
[5] https://odatv4.com/makale/israil-dunyayi-sasirtti-rumlar-ates-puskurecek-211846
[6] https://www.althurayaholdings.com/global-reach
[7] https://www.linkedin.com/company/al-thuraya-holdings
https://www.linkedin.com/company/al-thuraya-consultancy-llc
[8] https://al-akhbar.com/Palestine/214285
[9] https://www.linkedin.com/in/michaelpadilla
[10] https://www.linkedin.com/in/h-ibrahim-hatipoglu-a81a3844
[11] https://al-akhbar.com/Palestine/214285
[12] https://cyprusregistry.com/companies/HE/322914
https://opencorporates.com/companies/cy/HE322914
https://cyprusregistry.com/companies/HE/348263
https://cyprusregistry.com/companies/HE/335279
https://cyprusregistry.com/companies/HE/348411
[13] https://offshoreleaks.icij.org/nodes/12164227
[14] https://www.alwatanvoice.com/arabic/content/print/284788.html
[15] http://www.arabtimes.com/portal/article_display.cfm?ArticleID=22585