روسیه پس از تهاجم به اوکراین در سال 2022 با تحریمهای بی سابقهای از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا و متحدان آنها مواجه شده است. درصورت وقوع درگیری در تایوان ممکن است لازم باشد تا تحریمهایی در این مقیاس برای چین نیز اعمال شود. در تحریم احتمالی چین، باید از تحریم روسیه درس گرفت که خیلی هم موفقیتآفرین نبود.
درس اول این است که انزوای کامل یک اقتصاد بزرگ، پیچیده و جهانی پرهزینه و دستنیافتنی است. تقریباً یک سال طول کشید تا دولتهای ائتلافی خرید نفت و گاز روسیه را کاهش دهند. بسیاری از شرکتهای آنها همچنان فعالانه در تجارت با روسیه مشغول هستند.
اگرچه باید بااحتیاط به آمار مسکو نگاه کرد، اما باگذشت دو سال از جنگ، به نظر میرسد که اقتصاد روسیه با حمایت محرکهای مالی ناشی از جنگ و عدم تمایل کشورهای ائتلاف به توقف خرید نفت و گاز روسیه، باثبات شده است.
درهرصورت، باوجوداینکه تأثیر تحریمها بهاندازهای که ابتدا پیشبینی میشد زیاد نبود؛ اما روسیه در صادرات نزدیک به 170 میلیارد دلار متضرر شد و رشد بسیار ضعیفی را در مقایسه با سایر صادرکنندگان کالا تجربه کرد. در میانمدت چشمانداز خوبی برای برگشت اوضاع وجود ندارد.
درس دیگر این است که درست مانند روسیه که بعد از تحریمهای سال 2014 برای دور جدیدی از تحریمها آماده شده بود، چین نیز خود را برای تحریمها آماده کرده است و غافلگیر نخواهد شد. در دهه گذشته، روسیه با اجرای تعدیلهای کلان اقتصادی مشابه شدیدترین برنامههای صندوق بینالمللی پول، آسیبپذیریهای خارجی خود را کاهش داده است. روسیه و چین هر دو سیستمهای پرداخت داخلی خود را تقویت کردهاند و برای دیجیتالی شدن تلاش میکنند. در نتیجه، زمانی که بانکهای روسی از سیستم پرداخت بینالمللی سوئیفت جدا شدند، آسیب اندکی را متحمل گشتند.
درس سوم این است که پیامدهای عدم رعایت تحریمها باید آنقدر قوی باشد که شرکتها را وادار به رعایت کند. فرار از تحریمها واکنشی قابلپیشبینی برای شرکتهایی است که به سمت بازارهای سودآور کشیده میشوند. تصویب مجازاتهای شدیدتر به همراه تقویت توان تشخیص میتواند به طور قابلتوجهی محاسبات ریسک – پاداش شرکتها را تغییر دهد.
ایالت متحده به اثربخشی تحریمهای بخش مالی اطمینان دارد. بااینحال، این تحریمها در بخشهایی مانند بازار نفت کارا نبوده است.
درس چهارم این است که زمانی که کشور هدف دارای نفوذ اقتصادی قابلتوجهی باشد، جلب حمایت چندجانبه چالشبرانگیز است. ایالت متحده، اتحادیه اروپا و متحدانش تلاش کردهاند تا کشورهایی را که جنگ اوکراین برای آنها یک نگرانی سیاسی دارای اولویت نبوده و تجارت سودآور با روسیه دارند، جمع کنند. چین با بیش از 200 میلیارد دلار تجارت در سال 2023 به بزرگترین شریک تجاری روسیه تبدیل شده و از اتحادیه اروپا پیشی گرفته است. هند سهم روسیه را در کل واردات نفت خود از 2 درصد قبل از جنگ به 35 درصد در سال 2023 افزایش داد.
تجربه تحریم روسیه فرصتی ارزشمند برای بهبود اثربخشی تحریمها بهعنوان ابزار سیاست خارجی است. برای جلوگیری از فروش نفت بالای سقف قیمت روسیه و دسترسی به قطعات تسلیحاتی ساخت غرب، باید مسئولیت بیشتری بر دوش شرکتها گذاشته شود. صنعت مالی که تحت کنترل ایالت متحده است، میتواند نقش حمایتی مهمی را ایفا کند.
نباید بخش خصوصی و بازیگران بدخیم به این نتیجه برسند که ایالت متحده توان تشدید تحریمها را ندارد.
منبع: Financial Times