اقتصاد سیاسی مواد مخدر

بی‌گمان، هر دولت مردم‌سالار یا خودکامه وسوسه می‌شود تا سهمی در بازار 1 تریلیون دلاری مواد مخدر داشته باشد. ورود دولت‌ها به این تجارت یا شکنندگی آنها در مقابله با شبکه‌های مواد مخدر سبب شده سازوکاری از تولید و توزیع قدرت و ثروت شکل بگیرد که از سویی به گسترش فساد و پول‌شویی از سوی دیگر به افزایش نابرابری و نابهنجاری اجتماعی انجامیده است. باوجوداینکه شبکه‌های مواد مخدر باتکیه‌بر قدرت اقتصادی خود توان لابی برای حفظ منافع خود دارند اما تجارت پشتیبانی برخی از طبقات فرودست با خود دارد، چراکه بازار مواد مخدر با سوءاستفاده از فقر طبقات فرودست نه‌تنها منبع اشتغال‌زایی برای فرودستان شمرده می‌شود بلکه از میان آنان گروه‌های مسلح برای پشتیبانی از این شبکه‌ها شکل می‌گیرد (نارکوتروریسم). بنابراین، یک دور دهشتناک و متصلبی شکل می‌گیرد که بر «نابودی فرودستان به دست خودشان» استوار است.

افزون بر موارد بالا، آنچه بیش از هر چیز فهم و رصد مداوم «بازار مواد مخدر» ضروری می‌سازد واقع‌شدن ایران در کنار بزرگ‌ترین منطقۀ تولیدکنندۀ مواد مخدر است؛ دو منطقه در جهان بیشترین سهم را در تولید و تجارت مواد مخدر را دارند: هلال طلایی و مثلث طلایی؛ منطقۀ نخست در مناطق عمدتاً کوهستانی پاکستان، افغانستان و ایران قرار دارد و دومی در مناطق مرزی تایلند، لائوس و میانمار واقع شده است. ایران تاکنون بهای گزافی را جهت مجاورت با هلال طلایی داده و هزینۀ سالانۀ این مجاورت 12 میلیارد دلار برآورد شده است. بدتر آنکه پس از برآمدن داعش یک مرکز مهم تولید مواد مخدر در غرب ایران شکل گرفت. پروندۀ «اقتصاد سیاسی مواد مخدر» به نقش مواد مخدر در سازوکارهای تولید و توزیع ثروت و قدرت در جهان اسلام و شبکه‌های دست‌اندرکار آن می‌پردازد.