استر بریتو رویز و جف باخمن، دو پژوهشگر و متخصص آمریکایی در علوم جامعه شناسی و حقوق بشر در مقالهای با بررسی سرفصلهای گزارشی و پوشش خبری رسانههای آمریکای (نیویورک تایمز) از 2015 تا 2022 در رابطه با دو جنگ اوکراین و یمن به این نتیجه رسیدند که نگاهی متمایز و همسو با سیاست خارجی آمریکا در رسانههای آمریکایی وجود دارد.
در ادامه مقاله این دو پژوهشگر آمده است:
جنگ مستلزم رنج است؛ با این حال، چگونگی و تعداد دفعات گزارش این درد و رنج در ایالات متحده آمریکا، کاملاً مشخص نیست. به عنوان مثال، مداخله عربستان سعودی در یمن در مارس 2015 و حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022 را در نظر بگیرید. توجه رسانههای آمریکایی به این بحرانها جهتگیریهایی را نشان میدهد که کمتر به پیامدهای انسانی درگیریها مربوط میشود تا نقش و رابطه ایالات متحده آمریکا با طرفهای متخاصم درگیر.
در یمن، آمریکا در حال تسلیح و حمایت از ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان سعودی است که حملات هوایی و محاصرههای آن باعث رنج و عذاب انسانی عظیمی شده است. اما در شرق اروپا این کشور با کمک به مقابله با حملات موشکی که زیرساختهای غیرنظامی را هدف قرار میدهند و برای بازپسگیری سرزمینهای اشغالی که در آن قتلهای وحشتناک رخ داده است، به اوکراین کمک کرده است.
«به عنوان محققانی که نسلکشی و سایر جنایات جمعی و همچنین امنیت بینالمللی را مطالعه میکنند، سرفصلهای نیویورک تایمز را با هم مقایسه کردیم که تقریباً هفت سال و نیم از درگیریهای جاری در یمن و نه ماه اول درگیری در اوکراین را شامل میشود.»
ما به عناوین مربوط به تلفات غیرنظامی، امنیت غذایی و تامین تسلیحات توجه ویژهای داشتیم. ما نیویورک تایمز را به دلیل محبوبیت و شهرتش به عنوان یک منبع معتبر و تأثیرگذار در اخبار بین المللی، با شبکه گستردهای از خبرنگاران جهانی و بیش از 130 جایزه پولیتزر، انتخاب کردیم.
به طور هدفمند، تحلیل ما فقط بر سرفصلها متمرکز بود. در حالی که داستانهای کامل ممکن است زمینه بیشتری را برای گزارش به ارمغان بیاورند، سرفصلها به سه دلیل اهمیت ویژهای دارند: آنها داستان را به گونهای تنظیم میکنند که بر نحوه خواندن و به خاطر سپردن آن تأثیر میگذارند. منعکس کننده موضع ایدئولوژیک نشریه در مورد یک موضوع هستند؛ و برای بسیاری از خوانندگان اخبار، سرفصلها تنها بخشی از داستان هستند.
تحقیقات ما سوگیریهای گستردهای را در مقیاس و لحن پوشش نشان میدهد. این سوگیریها منجر به گزارشهایی میشود که رنجهای انسانی در این دو درگیری را برجسته یا کماهمیت جلوه میدهد، به نحوی که ظاهراً با اهداف سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا مطابقت دارد.
اوکراین در کانون توجه
جنگ در اوکراین به وضوح برای خوانندگان آمریکایی ارزش خبری بیشتری دارد. جستجوی گسترده ما در سرفصلهای نیویورک تایمز در رابطه با تأثیرات غیرنظامی دو درگیری، 546 داستان در یمن بین 26 مارس 2015 تا 30 نوامبر 2022 به دست آورد. در حالی که عناوین اخبار اوکراین در کمتر از سه ماه از رقم بالا عبور کردند و سپس در عرض 9 ماه به دو برابر رقم بالا رسیدند.
اخبار صفحه اول درباره اوکراین از زمان آغاز حمله روسیه در فوریه 2022 رایج بوده است. اما مطالب صفحه اول درباره یمن نادر بوده و تنها در برخی موارد، مانند پوشش خبری امنیت غذایی در این کشور، آورده شده است.
اولین مقاله صفحه اول با تمرکز صریح بر بحران گرسنگی در یمن با عنوان «حمله به رهبری عربستان بدترین بحران بشردوستانه جهان را عمیقتر کرده است» در 14 ژوئن 2018 منتشر شد. این درحالی است که به گفته دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، در آن زمان 14 میلیون یمنی از قبل با «ناامنی غذایی فاجعه بار» مواجه بودند.
محتوی بیشتر در مورد اوکراین
وقتی سرفصلهای مربوط به یمن و اوکراین را تجزیه و تحلیل میکردیم، آنها را بهعنوان «اپیزودیک» (بهمعنای متمرکز بر رویدادهای خاص) و «موضوعی» (بهمعنای محتوایی) طبقهبندی کردیم. نمونهای از تیترهای اپیزودیک «حمله آشکار عربستان سعودی دست کم 9 نفر را در خانواده یمنی کشته است» و نمونهای از عنوان موضوعی «حملات وحشیانه روسیه، اتهامات نسلکشی در اوکراین را تحریک میکند» هستند.
سرفصلهای نیویورک تایمز در مورد یمن بیشتر بر رویدادها متمرکز بود و 64 درصد از کل تیترها را تشکیل میداد. در مقابل، سرفصلهای اوکراین تأکید بیشتری بر محتوی داشتهاند و 73 درصد از کل مقالات را تشکیل میدهند. دلیل اهمیت این موضوع این است که روزنامهها با تمرکز بیشتر بر روی داستانهای اپیزودیک یا موضوعی، میتوانند خوانندگان را به تفاسیر مختلف سوق دهند.
عناوین عمدتاً اپیزودیک در مورد یمن ممکن است این تصور را ایجاد کنند که آسیب گزارش شده اتفاقی است و نه نشانه خشونت ائتلاف. در همین حال، مقالههای موضوعی درباره اوکراین پیامدهای گستردهتر درگیری را دنبال میکنند و داستانهایی از مسئولیت و پاسخگویی مستمر روسیه را منعکس میکنند.
تفاوت در روایت
روایت و پوشش اخبار و داستانها در رابطه با جنگ در این دو کشور نیز بسیار متفاوت است. ما 50 تیتر در مورد یمن یافتیم که در مورد حملات خاصی که توسط ائتلاف به رهبری عربستان سعودی انجام گرفتند، گزارش شده است. از این میان، 18 گزارش – فقط 36 درصد – مسئولیت را به عربستان سعودی یا ائتلاف نسبت دادند. یک مثال واضح که مسئولیت حملات را از عربستان برداشته است، این عنوان از 24 آوریل 2018 است: «حمله یمن به عروسی رسید و بیش از 20 نفر را کشت.» یک خواننده به راحتی میتواند آن را به این معنا تفسیر کند که {جنبش انصارالله یمن} به جای سعودیها در پشت این حمله بودند {در حالی که حملات عربستان بود که چنین فاجعهای را رقم زد}.
تصور اینکه چنین تیتری در رابطه با اوکراین زده شود، دشوار و تقریبا ناممکن است.
در طول دورهای که ما به آن نگاه کردیم، 54 عنوان در مورد حملات خاص در اوکراین وجود داشت – 50 مورد از آنها در مورد حملات روسیه گزارش شده بود، و چهار مورد باقی مانده در مورد حملات اوکراین بودند. در اینجا، از 50 عنوان در مورد حملات روسیه، 44 مورد از آنها – یا 88٪ – به صراحت مسئولیت را به روسیه نسبت دادند. در همین حال، هیچ یک از چهار عنوان در مورد حملات اوکراین مسئولیت را به اوکراین نسبت ندادند. این گزینشی بودن انتساب مسئولیت را نشان میدهد. در اوکراین پوشش اقدامات روسیه واضح است، اما اغلب این پوشش در مورد حملات ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی در یمن مبهم است.
علاوه بر این، یک تیتر در ژوئن 2017، ائتلاف را نگران ویرانیهایی که ایجاد کرده است، نشان میدهد: «سعودیها برای رسیدگی به تلفات غیرنظامیان در یمن حرکت میکنند». این را با این تیتر مقایسه کنید که چگونه تلاشهای روسیه برای رسیدگی به غیرنظامیان بهطور قاطعانه رد میشود: «توضیحات روسیه برای حمله به غیرنظامیان زیر ذره بین میرود».
داستان دو بحران انسانی
هر دو تهاجم منجر به وضعیتهای ناامنی غذایی شدهاند – در یمن خطر قحطی ملی را ایجاد کرده و در اوکراین عرضه جهانی غلات را به خطر انداخته است. با این حال، شیوهای پوشش گرسنگی در هر دو کشور متفاوت است و اشتراکات کمی دارد.
اقدامات روسیه برای جلوگیری از صادرات غلات و از بین بردن محصولات و زیرساختهای کشاورزی، عمدی به تصویر کشیده میشود. مثل این تیتر: «چگونه روسیه از گرسنگی اوکراینیها به عنوان سلاح جنگی استفاده میکند.»
در مقابل، محاصره ائتلاف به رهبری عربستان سعودی، علیرغم اینکه محرک اصلی قحطی بود، به ندرت بعنوان مقصر به تصویر کشیده میشود. در واقع، پوشش بحران گرسنگی اغلب به هیچ وجه به ائتلاف اشاره نمیکند، مانند این تیتر در 31 مارس 2021: «قحطی یمن، در حالی که جنگ ادامه دارد و کمکهای خارجی کاهش یافتهاند».
به طور کلی از 73 داستان در مورد امنیت غذایی در یمن، تنها چهار مورد به صراحت افزایش گرسنگی را به اقدامات ائتلاف نسبت دادند و نقش آنها را محکوم کردند.
خشم اخلاقی در مقابل بی طرفی
در مقایسه با لحن خنثیتر در مورد یمن، متوجه شدیم که سرفصلهای اوکراین به قضاوتهای اخلاقی استناد میکنند. روسیه بهعنوان یک شرور خشن و بیرحم به تصویر کشیده میشود: «نیروهای روسیه غیرنظامیان را میکوبند…» و «روسیه به اوکراین حمله میکند…». به نوبه خود، اوکراینیها بهعنوان قهرمانانی معرفی میشوند که برای بقای ملت خود میجنگند و شریک درد و رنج یکدیگر هستند: «آنها در کنار پلی در اوکراین مردند. این داستان آنهاست.»
«این موضع اخلاقی در مورد درگیری در اوکراین لزوماً یک مشکل نیست. از این گذشته، معادل سازی نادرست اقدامات اوکراین با اقدامات روسیه، تجاوز روسیه را که آغازگر درگیری مسلحانه بود و مکررا سایتهای غیرنظامی را هدف قرار میدهد، توجیه نمیکند.»
با این حال، قابل توجه است که تیترهای نیویورک تایمز در مورد یمن از روایات محکوم کننده مشابهی در مورد ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی در یمن استفاده نمیکنند. این در حالی است که گزارشهایی از سوی سازمانهای حقوق بشری و کارشناسان بینالمللی و منطقهای تهیه شده است که ائتلاف را مسئول اکثریت قریب به اتفاق جنایتها علیه غیرنظامیان میدانند.
در نتیجه، غیرنظامیان یمنی قربانیان فراموش شدهای هستند که ارزش توجه ندارند و با اعداد غیرشفاف، زبانی جدا از پیامدهای خشونت ائتلاف و روایتهایی مبنی بر اجتنابناپذیری جنگ، نادیده گرفته شدهاند.
جهتگیری متفاوت آمریکا
در هر دو درگیریهای یمن و اوکراین، ایالات متحده دهها میلیارد دلار – بیش از 75 میلیارد دلار برای کمکهای بشردوستانه، مالی و نظامی به اوکراین و بیش از 54 میلیارد دلار در حمایت نظامی از عربستان سعودی و امارات متحده عربی بین سالهای 2015 تا 2021 به تنهایی هزینه کرده است.
آنچه متفاوت است این است که آمریکا برخلاف اوکراین در یمن، در طرف کسانی که بیشترین تلفات را به غیرنظامیان وارد میکنند، ایستاده است. مقامات واشنگتن اعلامیههایی آشکار و مستقیم در مورد غیرانسانی بودن جنایات در اوکراین ارائه کردهاند، در حالی که از تحقیق و محکومیت اقدامات ائتلاف به رهبری عربستان سعودی در یمن اجتناب کردهاند.
منبع: The Conversation