در اوایل ماه جاری، عربستان سعودی میزبان یک نشست بین المللی در جده برای پیشبرد تلاشها جهت بازگرداندن صلح در اوکراین بود. اگرچه نتیجه مشخصی از این نشست حاصل نشد اما این گفتگوها در جده زمینه را برای گفتگوهای آتی فراهم کرد.
کیف این اجلاس را از نظر پیشبرد جنگ به سوی یک راه حل مسالمت آمیز «پربازده» خواند. اوکراین و حامیان غربی آن این گفتگوها را از منظر کسب حمایت جهانی بیشتر از اصول مطرح شده توسط رهبری اوکراین به عنوان مبنایی برای پایان دادن به جنگ مهم ارزیابی کردند. یکی از مهمترین این اصول؛ خروج کامل تمام نیروهای نظامی روسیه از سرزمین اوکراین طبق مرزهای شناخته شده بینالمللی است.
مهم این بود که این گفتگوها در عربستان سعودی انجام شد، عربستانی که سیاست خارجی فزاینده غیر متعهدی را برخلاف روزهای جنگ سرد بکارگرفته است. این رویداد آخرین نمونه از سیاست خارجی متوازن عربستان سعودی در قبال جنگ اوکراین بود که پادشاهی را قادر به ایفای نقش دیپلماتیک ویژهای کرد.
روابط مثبت ریاض با اوکراین و حامیان ناتو آن از یک سو و روسیه از سوی دیگر، سعودیها را نه تنها برای میزبانی از این مذاکرات، بلکه برای کمک به میانجیگری در مبادله اسرای روسیه و اوکراین ترغیب کرده است.
از زمان آغاز به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم بالفعل پادشاهی، عربستان سعودی مشغول پیگیری سیاست معرفی موقعیت ریاض به عنوان یک بازیگر اصلی در عرصه بینالمللی بوده است.
حضور 42 کشور از سراسر جهان از جمله چین و هند در این اجلاس بسیار مهم بود. حضور چنین کشورهای غیرغربی، که نسبتاً بی طرف بوده و لزوماً از مبارزه اوکراین برای دستیابی به یک پیروزی قاطع نظامی علیه روسیه حمایت نکردهاند، نشان دهنده ظهور محمد بن سلمان به عنوان یک دولتمرد با نفوذ و با اهمیت در صحنه بینالمللی است.
یاسمین فاروق، تحلیلگر سیاسی در مصاحبهای توضیح داد: «این کنفرانس کاملاً با استراتژیهای دیپلماتیک [عربستان سعودی] برای دستیابی به اهداف بلند مدت پادشاهی مطابقت دارد.» به گفته وی پیام اصلی این نشست این است: عربستان سعودی برخلاف آن چیزی که روزنامهنگاران و محققان غربی توصیف کردهاند، یک بازیگر جهانی است که سیاستهای خود را طراحی و دنبال میکند.
کارولین رز، تحلیلگر ارشد اندیشکده آمریکایی «نیولاینز» گفت: این واقعیت که عربستان سعودی توانست بیش از 40 کشور و سازمان بینالمللی را در جده گردهم آورد، بازتاب دهنده کارزار گسترده پادشاهی برای تنوع بخشیدن به روابط و تقویت جایگاه خود به عنوان یک بازیگر اصلی در صحنه بینالمللی است.
فاروق نیز گفت: عربستان سعودی منافع ملی خود را دنبال میکند. ما باید انتظار ادامه چنین رویکردی را از پادشاهی داشته باشیم.
همانطور که پادشاهی اعتبار خود را به عنوان یک صلحساز با نقش محوری فزایندهای در امور جهانی تقویت میکند، محمد بن سلمان کاملاً روشن کرده که کشورش توانایی ایفای چنین نقشی را دارد.
نشست این ماه در جده در ادامه دو رویداد دیگری که در ماه مه در این شهر برگزار شدند، شکل گرفت: مذاکرات صلح سودان و نشست اتحادیه عرب با حضور ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین. زلنسکی در این نشست از فرصت استفاده کرد و پیام کیف را به مخاطبان عربی-اسلامی خود منتقل کرد.
میزبانی از این رویداد راهی برای پادشاهی بود تا روابط خود را با دولت بایدن بهبود دهد و این پیام را به واشنگتن مخابره کند که ریاض یک شریک حیاتی است که توانایی ایفای نقش موثری در عرصه بین المللی دارد.
علیرغم اینکه ماهیت این کنفرانس در حمایت از مبارزه اوکراین علیه روسیه بود، این واقعیت لزوما نباید تأثیر منفی بر روابط ریاض و مسکو داشته باشد. زیرا در نهایت، کرملین درک میکند که ریاض در تلاش است تا یک اقدام متعادل کننده انجام دهد. به همین خاطر ممکن است در برخی مواقع برخی از اشکال حمایت را در ابعاد مختلف به اوکراین ارائه دهد.
با این حال، مشارکت قابل توجه چین احتمالاً بدترین جنبه این مذاکرات برای روسیه باشد. زیرا مسکو تلاشهای زیادی برای نشان دادن نزدیکی روابط چین و روسیه انجام داد. حضور چین در این نشست تا حدی تلاشهای روسیه در این زمینه را تضعیف کرد.
در نهایت باید گفت آنچه در سیاست خارجی کنونی ریاض میبینیم، امتناع از پیوستن به یک بلوک ژئوپلیتیکی علیه بلوک دیگر است، در حالی که در عوض، پادشاهی بین ناتو، چین و روسیه تعادل برقرار میکند و در عین حال روابط مثبتی با دولت زلنسکی دارد. به عبارتی عربستان سعودی در حال تنوع بخشیدن به روابط سیاسی و اقتصادی خود با قدرتهای جهانی است که مطابق با واقعیتهای نظم جهانی چندقطبی در حال ظهور میباشد.
از آنجایی که جنگ اوکراین، بدون هیچ پایانی به شدت ادامه دارد، عربستان سعودی احتمالاً به تعامل با همه طرفهای مختلف که دارای منافع متفاوت و متضاد هستند، ادامه خواهد داد. موفقیت ریاض در این مورد، شهرت رو به رشد پادشاهی را به عنوان بازیگری مسئول در عرصه جهانی تقویت خواهد کرد.
منیع: عربی الجدید