اهمیت منطقهای آسیای مرکزی
پویایی ژئوپلیتیک آسیای مرکزی نقش مهمی در شکلدادن به روابط اقتصادی قرقیزستان و ایران دارد. درک زمینه منطقهای و بازیگران کلیدی درگیر برای درک چشماندازها و چالشهای روابط دوجانبه ضروری است. آسیای مرکزی بهعنوان منطقهای بااهمیت روزافزون در معادلات ژئوپلیتیک جهانی جای گرفته است. موقعیت آن در تقاطع اروپا، آسیا و خاورمیانه، این منطقه را به یک مرکز تجاری و حملونقل حیاتی تبدیل کرده است. قرقیزستان بهعنوان یک کشور محصور در خشکی، علاقهمند به توسعه دسترسی به دریا و کریدورهای لجستیکی جایگزین برای تنوع بخشیدن به پتانسیل ترانزیتی و کاهش وابستگی به مسیرهای موجود است. ایران بهعنوان یک قدرت بزرگ منطقهای بهعنوان دروازهای بین آسیای مرکزی و خاورمیانه عمل میکند و دارای کریدورهای ترانزیتی مهم است. جمهوری اسلامی در جهت توسعه تجارت و افزایش نفوذ منطقهای مدتهاست در پی تقویت روابط اقتصادی خود با کشورهای آسیای مرکزی از جمله قرقیزستان است.
روابط بینالملل ایران
عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای (SCO) و علاقه این کشور به همکاری نزدیکتر با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) پیامدهای مهمی بر روابط اقتصادی ایران با قرقیزستان دارد. سازمان همکاری شانگهای برای کشورهای عضو، بستری برای همکاریهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی فراهم میکند. ایران با عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای میتواند از نفوذ منطقهای خود و تقویت روابط اقتصادی با سایر کشورهای عضو از جمله قرقیزستان استفاده کند. تمرکز سازمان همکاری شانگهای بر ترویج تسویه حسابهای متقابل به ارزهای ملی میتواند تجارت بین کشورها را تسهیل کند و وابستگی به دلار آمریکا را در معاملات آنها کاهش دهد. علاوه بر این، توافقنامه تجارت آزاد ایران با اوراسیا فرصت ارزشمندی برای بیشکک فراهم میکند تا روابط اقتصادی خود را با تهران و سایر کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا تقویت نماید. یک توافقنامه تجارت آزاد جامع با ایران پتانسیل ایجاد رونق برای اقتصاد قرقیزستان، اعطای دسترسی ترجیحی به بازارهای ایران و افزایش فرصتهای صادراتی برای محصولات قرقیزستان را دارد.
نقش مکمل اقتصادهای ایران و قرقیزستان
اقتصاد قرقیزستان و ایران میتوانند تکمیلکننده همدیگر باشند. این ویژگی میتواند همکاری دو کشور را عمیقتر کند. صادرات اصلی قرقیزستان به ایران محصولات کشاورزی مانند لوبیا و الیاف پنبه است که با تقاضای وارداتی ایران مطابقت دارد. تهران در تلاش است تا در بحبوحه تحریمهای بینالمللی تولید داخلی را تقویت نماید؛ در این شرایط محصولات نفتی ایران فرصت جذابی برای قرقیزستان است. به گفته منابع و بیانیههای رسمی قرقیزستان، علیرغم محاصره اقتصادی، صنعت جمهوری اسلامی بهویژه در بخش دارو و کشاورزی، پیشرفت کرده و این کشور را به شریکی بالقوه برای قرقیزستان که به دنبال ایجاد سرمایهگذاری مشترک برای فرآوری محصولات کشاورزی است، تبدیل نموده است. این همکاری میتواند به انتقال فناوری و ظرفیتسازی در اقتصاد قرقیزستان کمک کند و تنوع اقتصادی و رشد پایدار را تقویت نماید.
کریدورهای ترانزیتی ایران
مشارکت احتمالی بیشکک در منطقه آزاد اقتصادی بندرعباس نشاندهنده یک تحول مهم با پیامدهای ژئوپلیتیکی قابلتوجه است. دسترسی به کریدورها و بنادر ایران مسیر جایگزین دریایی را برای قرقیزستان فراهم کرده و فرصتهای جدیدی را برای تجارت با خاورمیانه و فراتر از آن ایجاد مینماید. این اتفاق در راستای چشمانداز قرقیزستان مبنی بر تبدیلشدن به یک مرکز ترانزیتی در منطقه است که در کنار ساخت راهآهن چین – قرقیزستان – ازبکستان قابلیت تحقق دارد. موفقیت این طرح منوط به رفع چالشهای مربوط به حجم ناکافی محمولهها و افزایش محصولات صادراتی است. از آنجایی که قرقیزستان برای افزایش ظرفیت صادرات و تنوع محصولات تلاش میکند، استفاده لجستیکی از بنادر ایران میتواند بازی را برای این کشور محصور در خشکی تغییر دهد.
تحریمها و کنترل صادرات
قرقیزستان و ایران به دلیل تحریمهای بینالمللی با چالشهای اقتصادی روبرو شدهاند. تحریمهای تحمیل شده به روسیه که شریک استراتژیک قرقیزستان است، اقتصاد قرقیزستان را تحتالشعاع قرار داده است. البته، این کشور آمادگی خود را برای رعایت کنترلهای صادراتی نشان داده و ضمن رفع نگرانیها درمورد کالاهای دووجهی، برای تسهیل تجارت در مذاکرات با اتحادیه اروپا و ایالات متحده شرکت کرده است. تجربه ایران در مقابله با تحریمهای اقتصادی میتواند به قرقیزستان که به دنبال تقویت تولید داخلی و افزایش تقاضای محصولات داخلی است، کمک کند. تابآوری اقتصاد ایران در برابر تحریم و تلاشهای مداوم برای یافتن بازارها و شرکای تجاری جدید، میتواند الگویی برای قرقیزستان باشد تا این کشور هم بود+راههای جدیدی برای رشد اقتصادی و خودکفایی کشف کند.
نتیجه
در بستر اهمیت ژئوپلیتیکی، شرایط اقتصادی و منافع مشترک در زمینه کریدورهای ترانزیتی همکاری اقتصادی بین قرقیزستان و جمهوری اسلامی ایران چشمانداز امیدوارکنندهای دارد. هر دو کشور در پی ایجاد روابط نزدیکتر و بررسی فرصتهای سرمایهگذاری مشترک، انتقال فناوری و گسترش تجارت هستند. با وجود چالشهایی مانند تحریم و کمبودن حجم صادرات، تعهد دو کشور به توسعه همکاریهای اقتصادی و ایجاد تسویه حسابهای متقابل با ارزهای ملی، مسیر مثبتی برای روابط دوجانبه پیشبینی میشود.
برای بهرهبرداری کامل از فرصتهای پیشآمده، تلاشهای مداوم برای اجرای توافقات، رفع موانع تجارت و ایجاد محیطی مناسب برای همکاریهای اقتصادی ضروری است. همکاری بینالمللی در چارچوب سازمان همکاری شانگهای و اوراسیا نیز میتواند در تسهیل و تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور نقش حیاتی ایفا کند.
تهران و بیشکک باید مطابق با شرایط در حال تغییر منطقه سازگار شوند و فرصتهایی را برای منافع متقابل به دست آورند. مشارکت مؤثر و رویکردهای عملی برای تعمیق همکاریهای اقتصادی و تقویت اقتصاد قرقیزستان و ایران در میان تحولات سریع جهان امری ضروری است.
منبع: SpecialEurasia