همزمان با تلاشهای آمریکا برای عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل، مجله آمریکایی فارن پالیسی در مقالهای با بررسی چگونگی پاسخ ایران به چنین اقدامی، نوشت: پیچیدگیها و پیامدهای عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل و به دنبال آن پیمان دفاعی بین آمریکا و پادشاهی سعودی بسیار زیاد هستند؛ بنابراین رهبران سیاسی ریاض و واشنگتن باید واکنش ایران را مدنظر بگیرند و برای مقابله با آن برنامهریزی کنند.
در ادامه متن ترجمه شده این مقاله آورده شده است:
سیاستمداران در واشنگتن و خاورمیانه مشغول صحبت در مورد امکان عادی سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل در ازای یک پیمان دفاعی رسمی با ایالات متحده آمریکا هستند. با این حال مسئله مهمی که کمتر به آن پرداخته شده این سوال حیاتی است که آیا چنین اقدامی توافق دیپلماتیک اخیر عربستان سعودی با ایران را به خطر میاندازد؟
دلایل محکمی برای مثبت بودن پاسخ این سؤال وجود دارد. ایران و اسرائیل دهههاست در جنگ در سایه هستند؛ براساس گزارشها ارتش اسرائیل از سال 2017 تا کنون بیش از 400 حمله هوایی در سوریه و سایر بخشهای خاورمیانه علیه اهداف متعلق به ایران و متحدانش انجام داده است. تعداد این حملات در ماههای اخیر حتی افزایش یافته است.
اگر عربستان با اسرائیل رابطه برقرار کند، ایران به احتمال زیاد نوک پیکان حملاتش را به سمت پادشاهی نشانه خواهد گرفت و از تمامی امکانات خود برای ضربه زدن به عربستان استفاده خواهد. ایران همچنین مشروعیت پادشاهی سعودی را به عنوان رهبر جهان اسلام به شدت به چالش میکشد و به احتمال زیاد امنیت پادشاهی را به صورت مستقیم و غیر مستقیم تهدید خواهد کرد. مشابه کاری که در سپتامبر 2019 با هدف قرار دادن تاسیسات نفتی آرامکو عربستان بواسطه موشک و پهپادها انجام داد. متحدان منطقهای ایران همچون حوثیها {جنبش انصارالله یمن} نقش عمدهای در این تهدیدات دارند.
برای تهران، دوستی ریاض با واشنگتن – چیزی که ایرانیها به آن عادت کردهاند – یک چیز است، اما شراکت با اسرائیل، دولتی که هیچ تردیدی برای استفاده از نیروی نظامی برای مقابله با نقشهها و نفوذ ایران در منطقه از خود نشان نداده، چیز دیگری است. ضمن اینکه احتمال حمله پیشگیرانه اسرائیل به برنامه هستهای ایران بیش از احتمال حمله پیشگیرانه آمریکا است و این باعث نگرانی ایرانیها شده است. بنابراین، اگر عربستان سعودی با اسرائیل متحد شود، ایران فرض میکند که ریاض بستری را برای ارتش اسرائیل فراهم میکند تا حملهای سریع علیه ایران انجام دهد، حتی اگر رهبری عربستان سعودی چنین قصدی نداشته باشد.
زمانی که امارات و بحرین در سپتامبر 2020 برای عادی سازی روابط با اسرائیل به توافق رسیدند، هر دو مراقب بودند که از هرگونه صحبت در مورد همکاری نظامی با اسرائیل خودداری کنند و صرفا روی برقراری صلح و ثبات تأکید نمایند. این به این دلیل نبود که ابوظبی و منامه خواهان بهبود روابط نظامی خود با اسرائیل نبودند، بلکه میدانستند افزایش همکاری امنیتی با اسرائیل میتواند ایران را تحریک کند و این مغایر با اهداف ابوظبی برای تنش زدایی و جلوگیری از حملات بیشتر «حوثیها» به اهداف غیرنظامی در امارات بود.
اگر عربستان یا هریک از کشورهای خلیج فارس بیش از حد به اسرائیل نزدیک شود و برای مثال دسترسی اطلاعاتی و نظامی مهمی را برای اسرائیل فراهم کند، ایران به احتمال زیاد به آن کشور حمله خواهد کرد. این دقیقا همان اتفاقی است که سپتامبر 2019 رخ داد؛ حمله تهران به زیرساختهای نفتی عربستان صرفا به این دلیل انجام شد که عربستان از دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در کارزار فشار حداکثری علیه تهران حمایت کرده بود.
اما حتی اگر عربستان راه امارات و بحرین را در پیش بگیرد و همکاری امنیتیاش با اسرائیل محدود باشد، همچنان این کشور از حملات شخصیتهای سیاسی و مذهبی ایران در امان نخواهد ماند.
در صورت عادی سازی روابط با اسرائیل، عربستان به دلیل موقعیت و نقشی که در جهان اسلام دارد، نسبت به امارات و بحرین و هرکشور عرب دیگری با خطرات بیشتری مواجه است. پادشاه عربستان که لقب خادم حرمین شریفین را یدک میکشد، نه تنها مسئولیت حفظ و نگهداری از دو مکان مقدس اسلام یعنی مکه و مدینه را دارد بلکه مسئول سرنوشت قدس نیز است و باید بکوشد مذاکرات اسرائیل و فلسطین به شکل عادلانه پیش برود. مسجد الاقصی که در قدس قرار گرفته است، سومین مکان مقدس مسلمانان است و اهمیت مذهبی زیادی برای جامعه سعودی و جهان اسلام دارد؛ همین امر قدس را در کانون مذاکرات صلح بین اسرائیل و فلسطین قرار داده است.
اگر عربستان به موضوع فلسطین بیتوجهی کند و در مذاکره با اسرائیل در مورد قدس هیچ شرطی نگذارد، ایران کارزار سیاسی شدیدی را علیه عربستان و آل سعود آغاز خواهد کرد. این نخستین بار نیست که رهبران ایران مشروعیت و اقتدار رهبران عربستان را به چالش میکشند؛ برای سالیان مدیدی آیتالله علی خامنهای، رهبر ایران از جهان اسلام میخواست تا خاندان سعودی را از مقام خادم حرمین شریفین کنار بزنند زیرا این خاندان به تعبیر او «شجره ملعونهای» است که اسرائیل در آن نفوذ کرده است.
بنابراین اصرار مقامات سعودی، مبنی بر مشروط بودن عادی سازی روابط با اسرائیل به ایجاد فرایند مؤثری برای تشکیل کشور فلسطین، صادقانه و همراه با دوراندیشی است. فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان ماه ژانویه گفت: «عادی سازی و ثبات واقعی تنها با زنده نگهداشتن امید فلسطینیان و دادن عزت به آنها بدست میآید». سعودیها نمیتوانند همچون امارات و بحرین توافقی کنند که صرفا شهرک نشینی را متوقف کند؛ انها به دستاورد بیشتری نیاز دارند زیرا شهرت، مشروعیت، اقتدار و حتی امنیت خود را در خطر میبینند.
تنها حالتی که ممکن است عربستان دست از شروط خود در مورد تشکیل کشور فلسطین بردارد، این است که واشنگتن با بستن یک پیمان دفاعی رسمی با ریاض موافقت کند. نگاه رهبران سعودی به ویژه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان ممکن است این باشد که ایران همیشه به عنوان یک تهدید برای عربستان باقی میماند و این کشور را به چالش میکشد، پس داشتن پیمان دفاعی با آمریکا بیشترین کمک را به حفظ امنیت ریاض خواهد کرد.
به همین دلیل است که عربستان سعودی در مورد دستیابی به یک پیمان دفاعی رسمی از واشنگتن بسیار مصمم است. ریاض میداند که چنین اقدام تاریخی و ورق برگردانی، موجب تهمت سیاسی و احتمالاً تهدیدات امنیتی از سوی ایران خواهد شد. همچنین میداند که عادی سازی همزمان روابط با ایران و اسرائیل احتمالا امکان پذیر نباشد، در نتیجه باید یکی را انتخاب کند.
اما دقیقاً به همین دلیل است که ایالات متحده آمریکا در پذیرش درخواست گران قیمت عربستان سعودی برای عادی سازی روابط با اسرائیل مردد است. اگر نتیجه توصیف شده در بالا محقق شود و ایران به عربستان سعودی به دلیل پذیرش اسرائیل و به رسمیت شناختن آن، حمله کند، آیا ایالات متحده آمریکا در موقعیتی قرار خواهد گرفت که برای عربستان سعودی علیه ایران وارد جنگ شود؟ و اگر ایران از اقدام نظامی مستقیم علیه عربستان اجتناب کند و از نیروهای نیابتی منطقهای خود برای حمله به پادشاهی استفاده کند، واشنگتن چگونه پاسخ خواهد داد؟
هیچ جواب آسانی برای این سؤالات وجود ندارد اما ریاض از واشنگتن انتظار حمایت دارد. پیچیدگیها و پیامدهای پیمان دفاعی بین آمریکا و عربستان بسیار زیاد است؛ بنابراین رهبران دو کشور باید در تلاش برای عادی سازی رابطه عربستان و اسرائیل، واکنش ایران را مدنظر بگیرند و برای مقابله با آن برنامهریزی کنند.
منبع: فارن پالیسی