آغاز «مشارکت استراتژیک» بین تفلیس و پکن به طور گسترده در محافل دولتی گرجستان مورد استقبال واقع شد، اما منتقدان نگاه بدبینانه به این مشارکت دارند.
هرچند تشدید روابط چین و گرجستان به طور منطقی مبتنی بر نقش جدید گرجستان بهعنوان کریدور ترانزیتی و انرژی متصلکننده اروپا و آسیاست، اما متن بیانیه مشترک باعث نگرانی غربگرایان در این کشور شد که میتواند نشاندهنده یک تغییر ژئوپلیتیک بزرگ باشد.
در بیانیه طولانی 31 ژوئیه آمده است: «دو طرف تبادل نظر عمیقی در مورد روابط دوجانبه و موضوعات بین المللی و منطقه ای دوجانبه داشتند و به توافق گستردهای دست یافتند. دو طرف تصمیم گرفتند روابط دوجانبه را به یک مشارکت استراتژیک ارتقا دهند».
این اعلامیه در جریان سفر رسمی نخستوزیر گرجستان به چین اعلام شد که خود او آن را تاریخی توصیف کرد.
رهبر گرجستان در 28 ژوئیه به همراه چند وزیر از کابینه خود با شی جین پینگ رئیسجمهور چین دیدار کرد و بر حمایت از چین واحد (که بر حق حاکمیت چین بر تایوان دلالت دارد) تأکید نمود. وی در ادامه در مورد تعمیق روابط تجاری و اقتصادی صحبت کرد. شی نیز از ارتقای روابط به یک سطح جدید استقبال نمود و خاطرنشان کرد که صرفنظر از تحولات در عرصه بینالمللی، نگرش چین نسبت به توسعه روابط خود با گرجستان تغییر نخواهد کرد.
روابط چین و گرجستان در بحبوحه تغییرات ژئوپلیتیکی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین در سال گذشته اهمیت تازهای یافته است. انزوای مسکو باعث شده است که کشتیرانانی که از کریدور میانی (چین را از طریق آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی و دریای سیاه به اروپا متصل میکند) استفاده میکردند، نسبت به مسیرهای تجاری زمینی که از روسیه عبور میکنند تمایلی نداشته باشند.
گرجستان با اشتیاق نقش جدید ترانزیتی خود را پذیرفته و صراحتاً در بهرهبرداری از آن تلاش نموده است که پیگیری پروژههای زیرساختی جدید و بازدیدهای مکرر و ملاقات با مقامات منطقه (گاریباشویلی پس از سفر به چین به قزاقستان رفت) از آن جملهاند.
چین در سال 2017 قرارداد تجارت آزاد با گرجستان را امضا کرده و مدتهاست در منطقه فعال است و پروژههای زیرساختی بزرگی اجرا کرده است. پکن مدتهاست که به کریدور میانی بهعنوان بخشی از طرح کمربند و جاده (BRI) تمایل نشان میدهد. در حال حاضر، چین چهارمین شریک تجاری بزرگ گرجستان است و صادرات گرجستان به چین طی چهار سال گذشته رشد قابلتوجهی داشته است.
بااینحال، غربگرایان منتقد دولت گرجستان ضمن اذعان بهضرورت توسعه روابط اقتصادی با پکن، این پرسش را مطرح کردهاند که “مشارکت استراتژیک” در جهتگیری سیاست خارجی این کشور چه معنایی میتواند داشته باشد.
دلیل نگرانی منتقدان آینده روابط با ایالات متحده است که شریک استراتژیک و کلیدی گرجستان به شمار میرود و در عرصه جهانی با چین رقابت میکند. در بیانیه مشارکت استراتژیک، تفلیس حمایت خود را از ابتکارات جهانی چین، از جمله ابتکار امنیت جهانی که از سوی ناظران مختلف بهعنوان جاهطلبی این کشور برای مقابله با نظم بینالمللی به رهبری غرب تلقی میشود، ابراز کرد. در این بیانیه همچنین همکاری بیشتر بین نهادهای مختلف دولتی پیشبینیشده است؛ اما مشخص نیست که این در عمل چه معنایی میتواند داشته باشد.
تینا خیداشلی، وزیر دفاع اسبق گرجستان، در 28 ژوئیه در فیسبوک نوشت: «مسئله مشارکت و همکاری نیست، مسئله مشارکت استراتژیک است که در صورت تمایل چین، همکاری نظامی و اطلاعاتی را در پیش خواهد داشت».
خیداشلی ضمن استقبال از مشارکت با چین، از آسیبهای احتمالی بیانیه بر روابط گرجستان با غرب و خطرات بالقوه اقتصادی و سیاسی نفوذ بیشتر چین در گرجستان ابراز نگرانی کرد.
برخی از نمایندگان مخالف نیز این نگرانیها را تکرار کردند و در حال بررسی احضار وزیر امور خارجه به مجلس برای توضیح در مورد معنای شریک استراتژیک هستند.
نگرانی در مورد روابط نزدیکتر با چین در بحبوحه روابط فزاینده تفلیس با غرب و سیاستهای عموماً توافقی در قبال روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین ایجاد شده است. درحالیکه برخی غربگرایان نسبت به دست دادن گاریباشویلی و شی ابراز نارضایتی کردند، موضع رسمی غرب چندان واضح نبود.
سفیر ایالات متحده در 31 ژوئیه در جمع خبرنگاران گرجستان گفت: «به نظر میرسد که این سفر مهمی برای گرجستان بود و این انتخاب گرجستان است که شرکای آن چه کسانی خواهند بود. ایالات متحده مانند 30 سال گذشته باز هم حامی قوی گرجستان خواهد بود.» این دیپلمات افزود که بسیاری از کشورها پس از چند سال از طرح کمربند و جاده رویگردان میشوند، زیرا میبینند که این ابتکار عملاً برای دیگر کشورها مفید نیست.
گمانهزنیهایی وجود دارد که گرجستان ممکن است از روابط خود با چین بهعنوان یک ابزار چانهزنی برای اعمال فشار بیشتر بر شرکای سنتی غربی خود استفاده کند و برخی نگراناند که تفلیس از چین برای سرمایهگذاری در بندر دریای عمیق آناکلیا که اخیراً احیا شده است، دعوت کند. این پروژه اهمیت استراتژیک زیادی دارد و دولت میخواهد در آن سهم کنترلی داشته باشد.
از سوی دیگر، سیاستمداران حزب حاکم گرجستان، دیدار اخیر را فرصتی برای روابط گرجستان و غرب نیز توصیف کردهاند. آنها همچنین استدلال کردند که چین قراردادهای مشارکت استراتژیک مشابهی با سایر کشورها از جمله اوکراین دارد.
بکا داویتولیانی، نمایندۀ حزب رؤیای گرجستان، در آغاز سفر گاریباشویلی به چین گفت: «ما کشوری هستیم که همزمان با چین و اتحادیه اروپا قراردادهای تجارت آزاد داریم. ما باید بتوانیم از این ظرفیت حداکثر استفاده را ببریم».
منبع: اوراسیا نت