اولین نوار کاست در 60 سال پیش اختراع شد؛ اما در هیچ کجا به اندازه خاورمیانه تاثیرات سیاسی فرهنگی نوار کاست بر زندگی مردم ملموس نبوده است.
نوار کاست توسط لو اوتنز، مهندس هلندی اختراع شد و برای اولین بار در سال 1963 در نمایشگاهی در برلین به نمایش درآمد. از آن پس با فروش بیش از 100 میلیارد نوار کاست در سراسر جهان، مردم دیگر مجبور به خرید دستگاه رادیو یا گوش دادن به محتوایی که با سانسور از طریق ایستگاههای رادیویی پخش میشد، نبودند و با خرید ضبط صوت جیبی میتوانستند هرآن چیزی که علاقه دارند را گوش دهند.
در جهان عرب، نوار کاست به عنوان چیزی بسیار بیشتر از یک رسانه برای گوش دادن به موسیقی عمل میکرد. نوار کاست با ایجاد یک تحول، تبدیل به وسیلهای برای نشر محتوای فرهنگی، سیاسی و حتی مذهبی شد. موسیقی را توسعه داد و منجر به افزایش آگاهی شد و انقلاب ها را گسترش داد. خانوادهها و عزیزانی را که در اثر مهاجرت و جنگ داخلی از هم جدا شده بودند، به هم وصل کرد و… .
در مصر، گسترش فناوری کاست بواسطه سفرهای فراملی در دوران رونق فروش نفت آغاز شد و منجر به تحرک اقتصادی و مهاجرت مردم از این کشور شد.
اندرو سیمون، نویسنده کتاب رسانه تودهها درباره فرهنگ کاست در مصر مدرن میگوید:« طلوع فرهنگ کاست به طور کلی با آغاز مصرف گرایی در مصر همزمان است و نه تنها به دلیل رونق فروش نفت، بلکه به خاطر گشایش اقتصادی [۱۹۷۱-۱۹۸۰] استقبال مردم به خرید دستگاهها پخش کاست و فنهای برقی که اغلب آنها را از خارج میخریدند، افزایش یافت.
از سال1943 تا دهه 1970 در مصر، همه محتواهای پخش شده رادیو از لحاظ مطابقت با مسائل سیاسی و مذهبی تحت پایش کمیتههایی که مسئول سانسور بودند، قرار میگرفت اما به یکباره با گسترش نوار کاست، هر کسی توانست صدای خود را بدون هیچ سانسوری ضبط کند و به گوش مخاطبان مختلف برساند.
پس از آن دولت، سخت گیریهای را اعمال کرد که در نهایت منجر به قاچاق دستگاههای کاست از مرزهای مصر، فرودگاهها و اسکلههای آن در شهر ساحلی اسکندریه شد.
سایمون میگوید:«چه در میان نخبگان و چه در میان طبقه کارگر، دستگاهای کاست مورد استفاده قرار میگرفت. کاستها، فناوری هستند که از طبقات فراتر میروند».
در تصویر فوق نیز مشاهده میشود که با آغاز تهاجم عراق به کویت در سال 1990 و همزمان با خروج کارگران مهاجر از این کشور، در حالی که آنها فقط میتوانستند وسائل ضروری را همراه خود داشته باشند، دستگاه کاست را با خود بردند. دستگاه کاست که در دهه 1970 در مصر فراگیر شد، حتی در عکس انور سادات، رئیس جمهور مصر نیز مشاهده میشود.
در عکسی که در روزنامه مصری اخبار الیوم منتشر شده است، میبینیم که سادات در حالی که عینک آفتابی زده و بر روی صندلی نشسته، به صدای دستگاه کاست گوش میدهد.
وسیلهای برای نوآوری فرهنگی
استفاده از نوار کاست به مصریها فرصت مشارکت در معرفی نمودن تاریخ و فرهنگ را داد. موسیقی شعبی یا مردمی، سبکی از موسیقی که توسط طبقه کارگر و به زبان عربی محاورهای خوانده میشد. این نوع از موسیقی به ناگهان جای پایی در نوارهای کاست پیدا کرد و آن سانسوری که به دلیل اعتقاد دولت مبنی بر ابتذال این موسقی وجود داشت و مانع پخش آن از ایستگاهای رادیویی میشد را از بین برد.
به گفته سایمون، در همان زمان، خوانندگان شعبی به واسطه تبلیغات در مصر محبوب شدند. از جمله نوازندگان شعبی که با شروع استفاده از نوار کاست معروف شد، احمد عدویه بود که اولین نوار او در سال 1973 “السح الدح امبو” یک میلیون نسخه فروخت. گسترش موسیقی شعبی سبب تغییر ذائقه عموم مردم شد و در نتیجه در دهه 1970 تا 1980 فرهنگ مصر، متاثر از موسیقی شعبی نتوانست تولیدات فرهنگی غنی را عرضه کند.
دیجیتالی کردن نوارهای ضبط شده
این نوار کاستها به منبعی غنی از نوستالژی و تاریخ برای اعراب و کسانی که دور از وطن هستند، تبدیل شده و در حال حاضر بخش زیادی از موسقیهای قدیمی دیجیتالی شدهاند.
یکی از پروژهها، دیجتالی کردن نوارهای ضبط شده مربوط به ارشیو کاستهای سوریه از سال 1970 تا 2000 است که توسط آرشیودار مارک گرگیس قبل از جنگ داخلی از مغازهها و کیوسکهای موسیقی در سرتاسر سوریه خریداری شده است. این کاستها که شامل انواع سبکهای موسیقی است در حال تبدیل شدن به آلبوم های دیجتالی میباشند.
Majazz Project، یک شرکت ضبط موسیقی و پلتفرم تحقیقاتی تحت رهبری فلسطین که توسط مومین سویتات تأسیس شده نیز پروژه دیگری است، که نوارهای کمیاب از فلسطین در بازه 1960 تا 1990 را دیجتالی میکند.
در رابطه با مصر هم عمرو حمید با نگهداری 7هزار کاست به عنوان آرشیو دار مصری مقیم سوئد شناخته میشود که در ژانرهای مختلف کاستهای موسیقی را جمع آوری کرده است.
نقش نوار کاست در سیاست
در سالهای گذشته قبل از فراگیری اینترنت در سال 1978، آیتالله(امام) خمینی با استفاده از ضبط سخنرانیهای خود در نوفل لو شاتو توانست با وجود تبعید، انقلاب ایران را رهبری کند.
همچنین پس از عقبنشینی اسرائیل از جنوب لبنان در سال 2000،نوار کاست آهنگها وسخنرانیهای سید حسن نصرالله دبیر کل حزبالله به طور گسترده فروخته شد.
به گفته اریک شوه، استاد دانشگاه، رسانههای ارتباطی جدید، تلفنها و ضبطکنندههای نوار کاست منجر به شکلی از «احیای دینی» در کشورهای مسلماننشین خاورمیانه شده است.
منبع:میدل ایست ای