حضور امنیتی فرانسه در پنج سال گذشته در منطقه خلیج فارس با گسترش منافع این کشور در سراسر خاورمیانه افزایش یافته است. براساس اعلام رسانهها کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تسلیحات فرانسوی از جمله جنگنده، هلیکوپتر و تسلیحات دریایی و پدافندی را جایگزین مناسبی برای تسلیحات آمریکایی میدانند.
روزنامه انگلیسی گاردین در گزارش 13 مارس 2023 خود اعلام کرد که فرانسه پس از آمریکا به دومین صادرکننده بزرگ تسلیحات تبدیل شده و با روسیه که مقام سوم را در اختیار دارد، در حال رقابت است. بر اساس این گزارش، در میان پنج مشتری برجسته تسلیحات فرانسوی، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در رتبه چهارم قرار دارند و احتمال میرود در مدت کوتاهی به رتبه سوم نیز برسند.
نفوذ نظامی در خلیج فارس
همکاری نظامی و امنیتی فرانسه با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در سال 2009 شکل گرفت، زمانی که پاریس پایگاه موسوم به «اردوگاه صلح» را در ابوظبی ساخت تا اولین پایگاه نظامی خود در این منطقه باشد. این پایگاه حدود 700 پرسنل نظامی دارد.
بااینحال ریشههای اولیه رابطه فرانسه با امارات به 1971 برمیگردد. براساس گزارش فرانس24 در دسامبر 2021، این رابطه از سال 1971 به طور پیوسته در بخشهای مختلف از جمله اقتصاد، تجارت، سرمایهگذاری، انرژیهای تجدیدپذیر، انرژی هستهای، نفت و گاز، مسائل دفاعی و امنیتی، آموزش و فعالیتهای فرهنگی توسعه یافته است.
امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در اواخر سال 2021، در سفر خود به امارات، قراردادی را امضا کرد که بر اساس آن، امارات 80 فروند جنگنده رافال و 12 هلیکوپتر کاراکال به ارزش 17 میلیارد یورو (18.5 میلیارد دلار) خریداری خواهد کرد. براساس این قرارداد تحویل آنها از سال 2027 آغاز میشود. نکته قابل توجه دیگر این است که ابوظبی از عملیات نظامی 2011 فرانسه در مالی حمایت مادی کرد.
امجد طاها، رئیس منطقهای مرکز مطالعات و تحقیقات خاورمیانه انگلیس با اشاره به برجستهترین شکلهای همکاری نظامی فرانسه و کشورهای حوزه خلیج فارس، گفت: با توجه به رزمایشها و برنامههای آموزش نظامی مشترک، فرانسه و کشورهای حاشیه خلیج فارس اغلب در مانورهای نظامی مشترک شرکت میکنند. با این حال، فرانسه با افزایش قابلیت همکاری و ارتقای قابلیتهای نظامی و همچنین فروش تجهیزات دفاعی، توانسته نفوذ قابل توجهی در منطقه داشته باشد. این کشور به صادرات تجهیزات نظامی مختلف به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از جمله ناوشکن، جنگنده، خودروهای زرهی و سیستمهای نظارتی مشهور است.
وی افزود: فرانسه و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در تبادل اطلاعاتی، تلاشهای ضدتروریسم و امنیت دریایی برای رویارویی با چالشهای امنیتی منطقهای، علاوه بر مأموریتهای مستشاری و حمایت نظامی، همکاری میکنند. همچنین مشاوران و کارشناسان نظامی فرانسوی به کشورهای عربی این منطقه در زمینههایی مانند استراتژی دفاعی، توسعه سازمانی و نوسازی نظامی کمک و راهنمایی میکنند.
امجد طاها برجستهترین تجهیزات نظامی فرانسه که به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ارائه شدهاند را برشمرد که شامل؛ جنگنده، کشتیهای جنگی و خودروهای زرهی پهپادها و رادارها میشود. وی گفت: این تسلیحات برای حمایت از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در نظارت و افزایش اطلاعاتشان از مرزهای خود اهمیت فراوانی دارند.
وضعیت امارات و قطر
به عقیده طاها، فرانسه و امارات با چالشهای امنیتی مشترک از جمله بیثباتی منطقهای، تهدیدات تروریستی و خطرات امنیتی دریایی روبرو هستند. همکاری در مسائل نظامی به آنها اجازه میدهد تا با این چالشها به طور مؤثر برخورد کنند، علاوه بر روابط قوی سیاسی و اقتصادی امارات با فرانسه، که مبنای تعمیق همکاریهای دفاعی را تشکیل میدهند، فرانسه دارای فناوریهای پیشرفته نظامی است که مورد علاقه امارات است و به این کشور اجازه میدهد تا تواناییهای دفاعی خود را افزایش دهد و به اهداف امنیتی خود دست یابد.
قطر نیز به نوبه خود، مایل است با بهرهمندی از تخصص فرانسه در این زمینه، توانمندیهای نظامی خود را افزایش دهد. این کشور با افزایش تنش در منطقه خلیج فارس در سال 2017، اقدام به خرید 12 جنگنده رافال و حدود 500 خودروی زرهی از فرانسه کرد.
وب سایت اوراسیا رویو، در گزارشی در آوریل 2023 اعلام کرد که همکاری نظامی دفاعی یکی از ارکانهای اصلی روابط دوجانبه قطر و فرانسه است که از طریق معاملات تسلیحاتی، آموزشی و مانورهای نظامی منظم دنبال میشود. براساس این گزارش نیروی دریایی و هوایی قطر بشدت با تسلیحات فرانسوی مرتبط است. به صورتی که چندین ناو جنگی قطر ساخت شرکت فرانسوی Fincantieri هستند همچنین بیشتر جنگندههای این کشور میراژ و رافال ساخت فرانسه هستند.
صالح الغریب، کارشناس سیاسی و امنیتی قطری در مورد تاریخچه روابط قطر و فرانسه گفت: همکاری نظامی دولت قطر و دولت جمهوری فرانسه به توافقنامه امضا شده در پاریس در 22 اکتبر 1977 و موافقتنامه فنی همکاری نظامی امضا شده در 24 اکتبر 1998 بر میگردد. براساس موافقتنامه 1988 دو کشور توافق کردند در مورد ابزارهای همکاری در زمینههای نظامی دفاعی جهت توسعه و ارتقای سطح همکاریها بین دو کشور براساس اصل منافع مشترک، مذاکره و گفتگو کنند. وی افزود: هر دو کشور همچنین به کنوانسیونهای 1961 و 1963 وین در مورد روابط دیپلماتیک و روابط کنسولی متعهد هستند.
الغریب خاطرنشان کرد: قطر در سال 2017 از فرانسه 12 جنگنده رافال به ارزش 1.1 میلیارد یورو و 50 فروند هواپیمای ایرباس A321 به ارزش 5.5 میلیارد یورو خرید. این کشور همچنین قصد دارد 490 خودروی زرهی به ارزش حدود 1.5 میلیارد یورو از شرکت فرانسوی Nexter را خریداری کند. پیشتر قطر 24 فروند جنگنده رافال به ارزش 6.3 میلیارد یورو در سال 2015 خریداری کرده بود که در سال 2019 اولین دسته از آنها را دریافت کرد.
نزدیکی فرانسه و عربستان
اخیراً دیدارهای متقابل مقامات نظامی و امنیتی عربستان و فرانسه به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی خبرگزاری رسمی عربستان (واس) همکاری نظامی با پاریس در زمینه آموزش امنیتی و تسلیح نیروهای زمینی، دریایی و هوایی متمرکز است. با توجه به اینکه عربستان و فرانسه توافقنامهای در زمینههای دفاعی و امنیتی دارند، پادشاهی سعودی به یکی از مقاصد اصلی تسلیحات فرانسوی به ویژه در زمینه دریایی و هوایی در منطقه خلیج فارس تبدیل شده است.
عبدالکریم الهشیری، کارشناس امنیتی سعودی، در این زمینه گفت: در دسامبر 2021، دو کشور قراردادهای بزرگی در زمینه هوانوردی نظامی امضا کردند که یکی از آنها شامل سرمایهگذاری مشترک با ایرباس در زمینه هوانوردی نظامی بود. صادرات تسلیحات فرانسه به عربستان بالغ بر 22 میلیارد دلار است. در سال 2015، ریاض قراردادی را برای خرید 23 هلیکوپتر فرانسوی به ارزش 500 میلیون دلار منعقد کرد.
وی خاطرنشان کرد: در سال 2008، هر دو کشور توافقنامهای را برای آموزش امنیتی و تسلیح نیروهای زمینی، دریایی و هوایی عربستان امضا کردند. در سال 2022، نیروی دریایی سلطنتی عربستان اولین گروه از قایقهای گشتی Quash فرانسوی را دریافت کرد که نقش مهمی در حفظ منافع حیاتی و استراتژیک عربستان و همینطور تقویت قدرت نظارتی پادشاهی دارند.
به گفته این کارشناس امنیتی سعودی، روابط نظامی فرانسه و عربستان دارای ریشههای بسیار قدیمی هستند، اما به چشمگیری وضعیت فعلی نبودند. عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان در سال 1944 قرارداد کوئینسی را با آمریکا منعقد کرد. قراردادی که نفت در برابر امنیت را تداعی میکرد. در حالیکه جمهوری فرانسه در سال 1953 اقدام به تاسیس یک کارخانه مهماتسازی در شهر الخرج عربستان کرد. کارخانهای که اکنون پهپاد، رادار، تانک، خودرو، تفنگ، دوربین دوچشمی و مهمات تولید میکند.
روابط با کویت و بحرین
در 14 ژوئیه 2022، روزنامه القبس کویت با انتشار مطلبی در مورد سفیر فرانسه در این کشور، تأیید کرد که دو کشور روابط دفاعی طولانی مدتی دارند، امری که پس از آزادسازی کویت در جنگ اول خلیج فارس تقویت شد. در سال 1991 فرانسه 500 سرباز کویتی را آموزش داد و تجهیزات و ماشین آلات نظامی و دفاعی پیشرفتهای را در اختیار کویت قرار داد. اولین قرارداد فرانسه و کویت در حوزه نظامی در سال 1992 به امضا رسید. دو کشور این قرارداد را در سال 2009 تمدید کردند.
روابط نظامی بین بحرین و فرانسه نیز به ویژه پس از امضای توافقنامه منامه برای همکاری نظامی بین دو کشور در سال 2009 شاهد تحولات چشمگیری بود. به گزارش روزنامه بحرینی الوسط، دو کشور در زمینه نظامی همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند.
سفر حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه این کشور به فرانسه در سال 1979، زمانی که ولیعهد بود، زمینه را برای تأسیس این همکاری نزدیک نظامی بین دو کشور فراهم کرد. این روابط پس از جنگ دوم خلیج فارس به ویژه در زمینه تبادل کارشناسان، آموزش نظامی و آمادگی برای اجرای رزمایشهای نظامی مشترک افزایش چشمگیری یافته است. علاوه بر آن براساس اعلام خبرگزاریها، بحرین و فرانسه همکاریهای نزدیکی در زمینه امنیتی و تبادل اطلاعات میان دو کشور در رابطه با مبارزه با تروریسم دارند. در ژانویه 2023، یک روزنامه فرانسوی فاش کرد که بحرین قصد خرید ناوهای جنگی فرانسوی «Corvette Gowind 2500» را دارد.
منبع: رصیف22