پس از تاخیرهای فراوان به نظر میرسد پروژه راهآهن شورای همکاری خلیج فارس که مورد انتظار بسیاری بود، در حال احیا است. پروژهای که میتواند تجارت و ارتباطات را در سراسر خلیج فارس متحول کند. این ابتکار با تصمیم رهبران شش کشور شورای همکاری خلیج فارس بر سر تاسیس اداره مرکزی راهآهن شورای همکاری خلیج فارس در دسامبر 2021 به صورت موثری تقویت شد. این نهاد نقش اصلی را در هماهنگی و مدیریت این پروژه بر عهده خواهد داشت. تصمیم شورا در این باره، زمینه را برای توسعه قابل توجه زیرساختهای ریلی منطقه فراهم میکند.
در سال 2009 پس از یک گفتگوی طولانی، همه کشورهای عضو، ابتکار راهآهن شورای همکاری خلیج فارس را تصویب کردند. با این حال فشارهای مالی و اختلافات داخلی، برنامهریزیها را در سالهای اخیر به تاخیر انداخته است. این عقبنشینیها با کاهش قیمت نفت در سال 2014 و اخیراً با همهگیری کووید-19 و تنشهای دیپلماتیک میان خود کشورهای شورای همکاری خلیج فارس همراه بود. محاصره اقتصادی قطر از ژوئن 2017 تا ژانویه 2021 را میتوان در این زمینه دید.
هدف این ابتکار اتصال کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از طریق یک راهآهن به طول 2177 کیلومتر است. این خط ریلی که از شهر کویت در شمال شروع میشود، از شهرهای ساحلی جبیل و دمام در عربستان سعودی میگذرد و سپس از منامه، پایتخت بحرین و دوحه، پایتخت قطر عبور میکند. این خط قبل از انتقال به امارات و عبور از شهرهای عمده این کشور یعنی ابوظبی، دبی و فجیره، مجددا وارد عربستان میشود. ایستگاه پایانی این خط راهآهن مسقط، پایتخت عمان خواهد بود.
امیدها به از سرگیری این پروژه در مارس 2022 بیشتر شد، زمانی که رسانههای قطری گزارش دادند که ساخت بخش اتصال راهآهن قطر با عربستان به زودی آغاز میشود و کارهای مقدماتی مانند طراحیهای مهندسی و برنامهریزیهای مورد نیاز تکمیل شده است. براساس گزارشها، پیشبینی میشود این خط راهآهن تا سال 2025 به بهرهبرداری میرسد.
ارتباط و تجارت بیشتر
با توسعه راهآهن، ارتباطات منطقهای با کاهش زمان و هزینه حمل و نقل بین شهرهای بزرگ و بنادر، بهبود جریان تجارت در سراسر منطقه شورای همکاری خلیج فارس و جذب سرمایه گذاران بالقوه به صورت چشمگیری بهبود مییابد. کارشناسان خبره در این زمینه تاکید کردند که زمان کوتاهتر سفر میتواند به تقویت بخش گردشگری و سرگرمی کمک کند، حوزهای که چندین کشور شورای همکاری خلیج فارس به دنبال رشد در آن در راستای تلاشهای گستردهتر برای تنوع بخشیدن به اقتصادهای خود هستند. به عنوان مثال، در دسامبر 2021، سازمان سرمایهگذاری کویت اعلام کرد که 830 میلیون دلار برای تقویت بخش گردشگری در راستای چشمانداز کویت جدید 2035 که چارچوب توسعه اقتصادی بلندمدت این کشور است، اختصاص خواهد داد. در نتیجه این خط راهآهن میتواند به این کشور در جذب هرچه بیشتر گردشگران منطقهای و رونق اقتصادی بخش گردشگری، کمک کند.
ساخت یک راهآهن در سراسر شورای همکاری خلیج فارس، همکاریهای منطقهای را تقویت میکند و منجر به همسویی بیشتر اقتصادی در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس میشود. در واقع، شورای همکاری خلیج فارس به دنبال تسریع در ایجاد اتحادیه گمرکی و بازار مشترک پیش از هدف ایجاد وحدت اقتصادی منطقهای بوده است.
کویت
توسعه راهآهن شورای همکاری خلیج فارس با تلاشهای تک تک کشورها برای گسترش زیرساختهای حملونقل محلی مرتبط است. در میان برنامههایی برای کاهش انتشار کربن و بهینه سازی حمل و نقل، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، راه آهن را کلیدی برای آینده سیستمهای حمل و نقل خود میدانند. در ژوئن 2022، اداره عمومی راه و ترابری کویت، فاز اول پروژهای را اعلام کرد که شامل مناقصه مطالعات و طراحی مهندسی یک حمل و نقل 111 کیلومتری از مسیر راهآهن شورای همکاری خلیج فارس است. این فاز قرار است تا پایان سال 2023 اجرا شود. این مناقصه مسیر راه آهن، روش کار، مکانیسم اجرا، زمان مورد نیاز و هزینه واقعی پروژه را تعیین میکند. هزینه تخمینی بخش راه آهن کویت 300 میلیون دینار معادل 987 میلیون دلار آمریکا است.
کویت همچنین یک پروژه مترو به نام ترانزیت سریع متروپولیتن کویت (KMRT) دارد که در نهایت به راه آهن شورای همکاری خلیج فارس متصل خواهد شد. این پروژه در پنج فاز و در 160 کیلومتر گسترده خواهد شد و دارای 68 ایستگاه در امتداد چهار خط است که پایتخت را به فرودگاه بینالمللی کویت، دانشگاه کویت و مناطق مسکونی و صنعتی متصل میکند. مقامات این پروژه را برای افزایش بهرهوری و گسترش حمل ونقل حیاتی میدانند. پروژه مترو کویت تاثیر اقتصادی قابل توجهی دارد؛ هزینه رفت و آمد را کاهش میدهد و یک روش جایگزین حمل و نقل با ظرفیت بالا را ارائه میدهد. این پروژه همچنین باعث کاهش ترافیک در شهر کویت و کاهش انتشار گازهای گلخانهای در آن کشور میشود.
عربستان
علیرغم داشتن گستردهترین شبکه ریلی منطقه که حدود 5000 کیلومتر است، عربستان سعودی همچنان به بروزرسانی زیرساختهای ریلی خود ادامه میدهد. در مارس 2022 پنجمین و آخرین ایستگاه مسافری در شبکه ریلی شمال این کشور یعنی ایستگاه القریات، واقع در نزدیکی مرز با اردن، به روی عموم باز شد. این خط راهآهن به مسافران این امکان را میدهد که مسیر 1215 کیلومتری شمال کشور تا ریاض پایتخت را در حدود 12 ساعت طی کنند. همچنین این خط راهآهن به پیوند مناطق مختلف پادشاهی کمک میکند.
خط راهآهن شمال عربستان پس از افتتاح راه آهن سریعالسیر حرمین در سال 2018 صورت گرفت که دو مکان مقدس مکه و مدینه را به هم متصل میکند و برای مسافران حمل و نقل سریعی فراهم کرده است. مسافران با سرعت 300 کیلومتر در ساعت میتوانند این سفر 450 کیلومتری را تنها در دو ساعت و 25 دقیقه انجام دهند. این خط به جده، فرودگاه بینالمللی ملک عبدالعزیز و شهر اقتصادی ملک عبدالله نیز کشیده شده است. برآوردهای مربوط به قبل از همهگیری کووید-19 پیشبینی میکرد که این خط سالانه حدود 60 میلیون مسافر را جابهجا میکند که 3 تا 4 میلیون آن مرتبط با زیارتهای حج تمتع و عمره است. از دیگر مزیتهای این خط سریع والسیر، کاهش قابل توجه ازدحام در جادهها و بزرگراههای عربستان است.
امارات
این کشور سرمایهگذاری زیادی در زیرساختهای ریلی انجام داده است. علاوه بر پیشرفتهای خاص امارات مانند سیستمهای مترو و تراموا دبی – که به ترتیب در سالهای 2013 و 2014 راهاندازی شدند – در سالهای اخیر پروژههایی در سطح ملی نیز وجود داشته است. در سال 2016، این کشور فاز اول شبکه ریلی ملی خود را آغاز کرد، یک سرویس حمل و نقل که میادین گازی در جنوب را به الرویس در ساحل متصل میکند. فاز دوم این پروژه که شامل یک سرویس مسافربری است و 11 شهر را به هم متصل میکند در نوامبر 2022 تکمیل شد همچنین خط بین دبی و ابوظبی در مارس 2022 تکمیل شد.
از طریق برنامههای جاه طلبانه امارات، انتظار میرود قطارهایی که با سرعت 200 کیلومتر در ساعت حرکت میکنند، سالانه 36.5 میلیون مسافر و میلیونها تن بار را حمل کنند. همچنین انتظار میرود با خارج کردن خودروها و کامیونها از جادههای کشور، انتشار گازهای گلخانهای مرتبط با حملونقل را 70 تا 80 درصد کاهش دهد.
قطر
این کشور شبکه حمل و نقل خود را بهبود بخشیده است و راههای بیشتری برای ایمنتر، تمیزتر و مقرون به صرفهتر کردن سفر در سراسر کشور مهیا کرده است. در سال 2019، این کشور مترو دوحه را راه اندازی کرد، یک سیستم حمل و نقل سریع سه خطی با 37 ایستگاه که پایتخت را به حومه آن متصل میکند. اولین خط تراموای لوسیل، یک سیستم ریلی سبک در شهر همنام خود در شمال دوحه، در ژانویه 2022 راهاندازی شد. پس از عملیاتی شدن کامل، این سیستم از چهار خط تشکیل شده و از 25 ایستگاه عبور میکند. شبکه تراموا لوسیل با ارائه یک روش حمل و نقل سازگار با محیط زیست که مقاصد داخل لوسیل را به هم متصل میکند و از طریق مترو دوحه این شهر را به دوحه متصل میکند، به ساکنان خدمات ارائه میدهد.
بیشتر توسعه حمل و نقل عمومی قطر برای هوادارانی طراحی شده است که به مسابقات جام جهانی فوتبال 2022 و رویدادهای فرهنگی سفر میکنند. این کشور پنج ورزشگاه از هشت ورزشگاه جام جهانی فوتبال 2022 را به خط مترو متصل کرد. از نوامبر 2022، قطر ناوگانی متشکل از 4000 اتوبوس برای جابجایی مسافران بین مراکز حمل و نقل و ورزشگاهها را شکل داد. به گفته قطر ریل، مترو دوحه و تراموا لوسیل تنها در چهار روز اول جام جهانی فوتبال 2022 حدود 2.4 میلیون مسافر را جابجا کردند.
عمان
در سایر بخشهای منطقه، این امید وجود دارد که احیای راهآهن شورای همکاری خلیج فارس، دیگر طرحهای غیرفعال ریلی داخلی را دوباره فعال کند. برای مثال، دولت عمان مدتهاست که برنامههایی برای ایجاد شبکه ریلی ملی دارد. این کشور یک پیوند 2100 کیلومتری را پیشنهاد کرد که از مرز امارات شروع میشود و از صحار و مسقط در شمال میگذرد و سپس به شهرهای بندری الدقم و صلاله در سواحل عمان متصل میشود.
در سالهای اخیر، این کشور زیرساختهای ریلی خود را توسعه داده است، که این امید را به وجود آورده است که پروژه ملی به زودی احیا میشود. در ژوئیه 2021، دولت از طرحهایی برای ساخت اولین شبکه متروی کشور رونمایی کرد. در سپتامبر 2022 ریل عمان و اتحاد ریل، قراردادی 3 میلیارد دلاری برای ساخت راهآهن امضا کردند. شرکت راهآهن جدید، ریل عمان-اتحاد، که بر اساس این قرارداد تأسیس شد، اساساً صحار را به ابوظبی متصل میکند.
منبع: اویل پرایس