رمضان بورسا، روزنامهنگار و تحلیلگر سیاسی اهل ترکیه در یادداشت خود در روزنامه اینترنتی الاستقلال به بررسی وضعیت جبهه مخالفان اردوغان و آینده اتحاد ملت پرداخته و نوشت:
شکست اتحاد ملت در انتخابات پارلمانی 14 مه ترکیه و نیز شکست در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در 28 مه، هم آینده این اتحاد و هم آینده احزاب موجود در آن را با اما و اگرهای فراوانی روبرو کرده است.
از سوی دیگر عدم توفیق این اتحاد در انتخابات به ویژه در سه حزب اصلی این اتحاد، یعنی حزب جمهوری خلق، حزب خوب و حزب سعادت، بحث و جدلهای فراوانی را برانگیخته است. این بحث و جدلها در حالی که از سویی آینده این احزاب را متاثر میکند، از سوی دیگر آینده اتحاد ملت را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است.
آیا اتحاد ملت به پایان راه رسیده است؟
بسیاری بر این عقیدهاند که اتحاد ملت عملا با باخت در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در 28 مه به پایان راه خود رسیده است. بسیاری از سیاستمداران حاضر در داخل این اتحاد و نیز ناظران بیرونی معتقدند که این اتحاد عملا پایان یافته به شمار میآید.
علی اوزگوندوز، نماینده سابق مجلس از حزب جمهوری خلق و عضو مجلس درونحزبی معتقد است که «اتحاد ملت به پایان رسیده است». او میگوید: «به نظر من اتحاد ملت به پایان راه خود رسیده است. اگر این اتحاد میتوانست که اکثریت مجلس را به دست آورد و یا در انتخابات ریاست جمهوری موفق میشد در این صورت در قالب بازگشت به نظام پارلمانی و یا تعریف عملکرد در امورات دولتی میتوانست برای خود تعریف کارکرد کند اما با شکست در هر دو حوزه دیگر معنایی برای تداوم این ساختار وجود ندارد.»
اما بلند کایا، نماینده مجلس از حزب سعادت که یکی از احزاب تشکیلدهنده اتحاد ملت است در مورد آینده این اتحاد نظر دیگری دارد. از نظر او اهداف این اتحاد را میتوان به دو گروه مجزا تقسیم کرد: فعالیتهای برآمده از اهداف مشترک، و دوم همکاریهای انتخاباتی.
این نماینده مجلس از استانبول معتقد است: «تلاش برای دستیابی به استانداردهای دموکراسی در کشور، چه به عنوان هدف این اتحاد و چه به عنوان هدف عمومی هر کدام از احزاب تشکیلدهنده آن، مسالهای است که همواره برای فعالیت سیاسی ضرورت دارد و طبیعتا فعالین سیاسی به پیگیری این اهداف ادامه خواهند داد. در راستای نیل به اهداف، طبیعی است که همکاریها و اتحاد سیاسی ادامه داشته باشد. در بازههای انتخاباتی نیز که ترکیه ناچار به سمت یک دوگانگی سیاسی حرکت میکند، طبیعتا اتحاد به عنوان یک امکان سیاسی میتواند مورد بهرهبرداری قرار گیرد که در این موضوع که همکاری انتخاباتی باشد یا نباشد باید در آن موقع تصمیمگیری کرد.»
امسین شیرین، نماینده استانبول در دور 22 مجلس از حزب عدالت و توسعه نیز معتقد است که پس از شکست در هر دو انتخابات، اتحاد ملت دیگر کارکرد خود را از دست داده است و نمیتوان دلیلی برای تداوم آن متصور شد. امین شیرین در گفتگو با نویسنده با اشاره به این که اتحاد ملت در شرایط موجود ناتوان از بهجا آوردن وعدههای ارائه شده به ملت است ادامه داد: «با توجه به همین ناتوانی عملی، طبیعی است که تداوم موجودیت و همکاری هم معنایی نداشته باشد.»
سینان باکینت، مشاور سابق طغرل تورکش فرزند رهبر سابق جریان ملیگرای ترک آلپ ارسلان تورکش که هم اکنون نماینده مجلس از حزب عدالت و توسعه است نیز معتقد است که اتحاد ملت بالفعل از میان رفته است: «هیچ نشانهای که بر موفقیت جریان مخالف دولت دلالت داشته باشد، وجود ندارد. از این منظر قائل به ختم کار اتحاد ملت هستم. به نظر میرسد که احزاب لیبرال محافظهکار موجود در اتحاد هر کدام بر اساس اهداف و بیانهای سیاسی حزب خود حرکت داشته باشند. احتمال این که حزب خوب به سمت رفتارهایی که نشاندهنده تفاوت و تمایز خود از حزب جمهوری خلق حرکت کند وجود دارد.»
روزنامهنگار، محمود مصلحان نیز در شمار کسانی است که معتقد است اتحاد ملت فروپاشیده است. او با بیان این که با شکست در انتخابات 28 مه (دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ترکیه) اتحاد ملت دچار فروپاشی شد ادامه میدهد: «این اتحاد با پذیرش شکست در انتخابات ریاست جمهوری پایان خود را نیز پذیرفت. پیش از این انتخابات فلسفه وجودی این اتحاد برای رسیدن به قدرت در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری بود. اما با اظهاراتی که پس از انتخابات بیان شد معلوم شد که این اتحاد عملا خود را پایان یافته میداند. اتهامزنی طرفهای مختلف موجود در اتحاد به یکدیگر و عدم وجود یک چشمانداز روشن برای تداوم فعالیتها، جذابیت این اتحاد برای تداوم حیات سیاسی خود را از آنها سلب کرده است.»
حسن بصری آکدمیر، دیگر روزنامهنگار ترک نیز معتقد است که آینده حیات این اتحاد وابسته به نتایج کشمکشهای سیاسی برای رهبری آینده حزب جمهوری خلق است. به نظر آکدمیر حتی در صورت تداوم ریاست قیلیچداراوغلو در حزب جمهوری خلق به دلیل مخالفتی که مرال آکشنر (رهبر حزب خوب) با عضویت دو حزب آینده (به هبری داوداوغلو) و دوا (به رهبری باباجان) داشت عملا حضور این احزاب در قالب این اتحاد غیرممکن خواهد بود. از این رو میتوان گفت که تداوم مسیر به صورت یک اتحاد شش حزبی قطعا غیرممکن خواهد بود.
از نظر آکدمیر دو حزب سعادت و دموکرات نیز با ورود به این اتحاد دچار ریزش بدنه محافظهکار خود شدهاند و از این رو امکان اینکه این دو حزب نیز تمایلی به تداوم حضور در این اتحاد نداشته باشند بالاست. از این رو آکدمیر معتقد است که این اتحاد سیاسی عملا و بالفعل از کارکرد خود فارغ شده است و اگر بار دیگر چنین اتحادی در در انتخاباتهای آینده تشکیل شود ترکیب حزبی آن متفاوت خواهد بود.
دبیر حزب خوب، اوغور پویراز نیز در یک گفتگوی تلویزیونی خبری تاکید کرد که اتحاد ملت دیگر وجود ندارد. او گفت: «با به پایان رسیدن انتخابات اتحاد مورد بحث نیز تمام شده است. از 28 مه به این سو دیگر چیزی به نام اتحاد ملت وجود ندارد.»
باید یادآوری کرد که 38 نماینده از احزاب سعادت، دوا، آینده و دموکرات که در قالب لیستهای انتخاباتی حزب جمهوری خلق وارد مجلس شده بودند پیش از ادای سوگند نمایندگی از زیر چتر این حزب درآمده و به عنوان نماینده حزب خود معرفی شدند.
آیا انتخابات محلی پیش رو امکان احیا اتحاد ملت را فراهم میآورد؟
از جمله نظرات مشهور در زمینه فعالیت اتحاد ملت این است که این اتحاد در آستانه انتخابات محلی مارس 2024 بار دیگر شاید بتواند که خود را احیا کند. اما حتی کسانی که معتقد به امکان تداوم حیات این اتحاد هستند نیز امکان چنین احیایی را بعید میدانند.
اما دکتر نجمالدین چالیشکان، نماینده مجلس حوزه انتخابی هاتای از حزب سعادت معتقد است که اتحاد ملت با انتخابات دور دوم ریاست جمهوری ترکیه یک مرحله را پشت سر گذاشته است و انتخابات محلی 2024 به عنوان یک مرحله جدید برای فعالیتهای این اتحاد خواهد بود. او تاکید میکند که این اتحاد به ویژه در شهرهای بزرگ و نیز شهرهای مختلف کشور این امکان را دارد که به سمت کاندیداهای مشترک حرکت کرده و همچنان به فعالیت مشترک خود ادامه دهد.
دیگر نماینده مجلس از حزب سعادت، بلند کایا نیز با اشاره به این که اتحاد جمهور که با رهبری حزب عدالت و توسعه تشکیل شده بود پس از انتخابات ریاست جمهوری دچار فروپاشی نشده است، تاکید کرد که رقبای این اتحاد برای این که شانس موفقیت در انتخابات محلی پیش رو را داشته باشند چارهای جز همکاری مشترک با یکدیگر ندارند.
گرشاد زورلو، سخنگوی حزب خوب نیز معتقد است که تداوم یا عدم تداوم حضور این حزب در اتحاد ملت منوط به نتایج کنگره عمومی این حزب در ماه آینده است و پس از گذر از این مرحله حزب در موضوع تداوم یا کنارهگیری از اتحاد ملت تصمیمگیری خواهد کرد.
روزهای پرتنش در حزب جمهوری خلق
شکست همزمان اتحاد ملت در انتخابات مجلس و انتخابات ریاست جمهوری ترکیه بیش از همه حزب جمهوری خلق را متاثر کرده است. به طوری که پس از این شکست انتخاباتی جریان «تغییر»خواه در داخل حزب خواهان کنارهگیری کمال قیلیچداراوغلو از رهبری این حزب است. نخستین کسی نیز که چنین مطالبهای را علنی کرده است، شهردار کلانشهر استانبول اکرم اماماوغلو است.
کمال قیلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق در یک گفتگوی تلویزیونی در شبکه سوزجو در 10 ژوئن به رغم فشار خبرنگارانی که رویاروی او بودند آشکارا از موفقیت خود در انتخابات سخن گفت. او در همین مصاحبه بر لزوم این که اکرم امام اوغلو باید همچنان به عنوان شهردار کلانشهر استانبول بماند تاکید کرد.
اکرم اماماوغلو نیز در یک کنفرانس خبری با بیان این که «هم به استانبول و همه به همه ترکیه میاندیشم» سعی کرد تا پاسخ رئیس حزبی خود را داده باشد. او به این ترتیب اشاره کرد که در کنگره حزبی پیش رو در برابر قیلیچداراوغلو مقاومت خواهد کرد.
در این میان رسانههای مخالف دولت که اردوغان را تا پیش از این متهم به دیکتاتوری میکردند، اکنون از کمال قیلیچداراوغلو نیز به دلیل عدم استعفا پس از شکست در انتخابات ریاست جمهوری به عنوان یک دیکتاتور یاد میکنند و تلاش دارند تا به او فشار آورند.
در برابر این واکنشها قیلیچداراوغلو نیز در یک سخنرانی در 13 ژوئن تاکید کرد که «در کنگره حزبی آینده، راه کاندیداتوری برای ریاست حزب را به روی همه باز خواهد کرد و کسانی که تمایل داشته باشند میتوانند وارد رقابت درونحزبی شوند.»
پس از این اظهارات بود، که اوزگور اوزل، رئیس گروه پارلمانی حزب جمهوری خلق نیز اعلام کرد که در کنگره پاییز حزب جمهوری خلق به عنوان کاندیدای ریاست حزب وارد رقابتهای درونحزبی خواهد شد.
اگرچه انتخاب دوباره قیلیچداراوغلو به ریاست حزب در کنگره پاییز حزب هنوز معلوم نیست، اما آنچه مسلم است تا آن زمان حزب جمهوری خلق دوران پر تنشی را پشت سر خواهد گذاشت.
سکوت پیش از طوفان در حزب سعادت
در دورن حزب سعادت که از سوی نخست وزیر سابق، مرحوم نجمالدین اربکان تاسیس شده است، یک گروه مخالف درون حزبی به نام «هیئت ائتلاف هایمانه» ایجاد شده است که این گروه رهبری موجود حزب سعادت را متهم به عدول از مسیر مرحوم اربکان میداند.
این گروه از مخالفان درونحزبی، مخالفت خود را با استفاده از اطلاعیههایی که منتشر میکنند و نیز با سخنرانیهای اعضای آن بیان میکند. این گروه از ابتدای کار معتقد بود که حزب سعادت به جای آحاد ملت باید در کنار اردوغان ایستاده به عنوان یکی از اعضای اتحاد جمهور باشد. این هیئت از ابتدای عضویت حزب سعادت در اتحاد ملت اطلاعیههای مخالفتآمیز مختلفی منتشر کرده که آخرین اطلاعیه آن چند روز مانده به انتخابات بود. در این اطلاعیه از اعضا و طرفداران حزب سعادت خواسته شده بود از رای دادن به قیلیچداراوغلو خودداری کنند.
الیسا تونگوچ، از شناختهشدهترین چهرههای جریان مخالف درونحزبی که سابقه معاونت نخستوزیری در دوره مرحوم اربکان را نیز در کارنامه خود دارد در یک گفتگوی تلویزیونی تاکید کرد که حزب سعادت ترکیه با ورود به اتحاد ملت دچار اشتباه شد. او در این سخنان خود تمل کاراموللااوغلو رهبر حزب و تیم همکار او را متهم به انحراف از مسیر مرحوم اربکان کرد.
او همچنین با بیان این که کاراموللااوغلو جریان مخالف خود را از درون حزب تصفیه کرده است، تاکید کرد که آنها به مبارزه سیاسی خود در درون حزب سعادت ادامه خواهند داد.
اگرچه در روزهای پس از انتخابات حزب سعادت شاهد یک سکوت جدی است اما منابع آگاه در درون حزب این سکوت را بیشتر به آرامش پیش از طوفان تشبیه میکنند.