در 16 ژوئن محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان با امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در پاریس دیدار کرد. این دومین سفر محمد بن سلمان به فرانسه از ژوئیه 2022 بود. این سفر فرصتی را برای هر دو طرف فراهم کرد تا در مورد بسیاری از موضوعات مورد اهتمام طرفین و همینطور نگرانیهای مشترک در روابط عربستان و فرانسه، گفتگو کنند.
این موضوعات شامل؛ روابط اقتصادی، تجاری و سرمایه گذاری دوجانبه، مبارزه با تروریسم، وضعیت لبنان، جنگ روسیه و اوکراین و ثبات در خاورمیانه، در پس زمینه توافق 10 مارس عربستان و ایران درباره احیای روابط، هستند.
در اواخر هفته گذشته، محمد بن سلمان در پیمان تامین مالی جدید جهانی شرکت کرد. این اجلاس دو روزه که ماکرون میزبان آن بود، حدود 50 رئیس دولت را با هدف دستیابی به «اجماع جدید» در مورد رویارویی با تغییرات آب و هوایی، فقر و سایر چالشهای جهانی گرد هم آورد.
منافع اقتصادی برای فرانسه
استقبال از محمد بن سلمان در پاریس حاکی از عمق مشارکت چند بُعدی عربستان سعودی و فرانسه است. امنیت و دفاع دو ستون مهم نگاه دارنده این رابطه هستند، زیرا «دیپلماسی تسلیحاتی» فرانسه به تقویت روابط بین پاریس و ریاض کمک زیادی کرده است. تنها در سال 2021، فروش تسلیحات فرانسه به پادشاهی سعودی رقمی بالغ بر 780 میلیون یورو بود.
با این حال، بخشهای غیردفاعی نیز نقش مهمی در نزدیکی دو کشور دارند. یکی از انگیزههای اصلی فرانسه برای تقویت روابط با محمد بن سلمان و عربستان سعودی، مرتبط با برنامه بزرگ متنوع ساختن اقتصاد پادشاهی، یعنی چشمانداز 2030 است. فرانسه به دنبال بهرهبرداری از فرصتهای ارائهشده در این چشم انداز است.
نادر هاشمی، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشکده مطالعات بینالمللی جوزف کوربل دانشگاه دنور، گفت: این درک وجود دارد که صندوق سرمایه گذاری ملی عربستان سعودی یکی از بزرگترین صندوقهای سرمایه گذاری در جهان است.
وی افزود: ماکرون، به عنوان رهبر فرانسه و نماینده منافع اقتصادی نئولیبرال، میخواهد اطمینان حاصل کند که کسبوکارهای فرانسوی در خط مقدم دسترسی به فرصتهای اقتصادی که در عربستان سعودی فراهم میشوند، قرار میگیرند.»
فرهنگ فرانسه میتواند به این کشور اروپایی در چشم انداز 2030 جایگاه منحصر به فردی بدهد، همچنین روابط توریستی بین فرانسه و عربستان سعودی این پتانسیل را دارد که در چارچوب تغییرات اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی که در پادشاهی رخ میدهد، رشد کند.
عزیز الغاشیان، یکی از کارشناسان موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن در مصاحبهای گفت: فرهنگ فرانسه برای رونق فرهنگی در عربستان سعودی بسیار مناسب است. به عبارت دیگر، فضای فرهنگی رو به رشد عربستان فرصتی بی نظیر برای سرمایه گذاری فرانسه در این زمینه فراهم کرده است.
اهداف سیاست خارجی عربستان
تحلیل سفر محمد بن سلمان به فرانسه بدون در نظر گرفتن سطح تنش کنونی بین دولت بایدن و عربستان سعودی دشوار است. برای بسیاری از مقامات آمریکایی، مشارکت عمیق عربستان سعودی با دشمنان واشنگتن و رقبای اصلی ژئوپلیتیکی آن نگران کننده است.
در زمانی که تقویت روابط عربستان سعودی با چین و روسیه باعث نگرانی زیادی در آمریکا شده است، سفر محمد بن سلمان به پاریس میتواند به عربستان سعودی، بدون آنکه سطح نگرانیهای آمریکا و متحدان غربی خود را بالا ببرد، کمک کند تا سیاست خارجی خود را از واشنگتن مستقلتر نشان دهد.
رایان بول، تحلیلگر خاورمیانه و شمال آفریقا در شرکت مطالعات ریسک RANE، توضیح داد: «این سفر به طور قبل توجهی ریسک کمتری نسبت به دیدار با پوتین یا سفر به چین دارد. چرا که فرانسه متحد ناتو است و روابط دفاعی فرانسه و عربستان طولانی مدت است». وی افزود: «عربستان سعودی به دنبال شرکای دیپلماتیک و دفاعی جدید است، یافتن کشورهای نسبتاً مستقل ناتو مانند فرانسه برای خنثی کردن نفوذ آمریکا یکی از کم خطرترین مسیرهای آینده است».
تحت رهبری محمد بن سلمان، عربستان سعودی قاطعتر شده و مایل است دائماً به واشنگتن یادآوری کند که پادشاهی کشوری اقماری نیست. سرمایهگذاری عربستان سعودی در روابط خود بواسطه متنوع ساختن متحدان در سراسر جهان میتواند به ریاض کمک کند تا نشان دهد که پادشاهی بازیگران زیادی برای همکاری دارد.
وی با انجام دومین سفر خود به فرانسه در 11 ماه گذشته، این پیام را به واشنگتن ارسال کرد که اگر در آمریکا از وی استقبال نشود، دیگر دموکراسیهای لیبرال غربی وجود دارند که بسیار خوشحال میشوند با پادشاهی رابطه داشته باشند و برایش فرش قرمز پهن کنند.
چنین رویکردی به سیاست خارجی در دنیایی که به طور فزایندهای در حال چند قطبی شدن است به عربستان سعودی کمک میکند تا اهرم فشاری بر واشنگتن پیدا کند و دولت بایدن را متقاعد سازد که آمریکا به همان اندازه که پادشاهی به آمریکا نیاز دارد، به عربستان سعودی نیاز دارد.
فریال سعید، دیپلمات ارشد آمریکایی، گفت: «سعودیها از واشنگتن میخواهند که آنها را جدیتر ببیند، آنها میخواهند که فکر تک بعُدی واشنگتن نسبت به نقش عربستان در مسائل جهانی – تنها زمانی که قیمتهای جهانی نفت بالا است یا اینکه این کشور تنها بنگاه کسب ثروت برای پیمانکاران دفاعی آمریکایی باشد – تغییر کند.
این دیدار نشان میدهد که ریاض نه تنها چین، بلکه در میان متحدان کلیدی آمریکا در غرب، گزینههای دیگری نیز دارد. این به سعودیها اهرمی در برخورد با واشنگتن میدهد. آنها همچنین در پاسخ به نظم جهانی در حال تحولی که در آن ایالات متحده آمریکا میتواند سلطه استراتژیک خود را از دست بدهد، روابط خود را بر اساس توانمندیها متنوع میکنند. سعید افزود: عربستان با این اقدامات در مقابل خطر به حاشیه رانده شدن از نظر ژئوپلیتیکی در آینده از خود محافظت میکند.
محمد بن سلمان خواهان این است که واشنگتن بداند که منافع تجاری آمریکا در خطر است. به بیان ساده، اگر آمریکاییها نتوانند قوانین تعیین شده توسط رهبری عربستان را اجرا کنند، این کشور شکست خواهد خورد در حالی که کشورهایی مانند فرانسه و چین از چشمانداز 2030 سود زیادی خواهند برد.
در همین راستا نادر هاشمی گفت: «محمد بن سلمان با این سفر پیامی به واشنگتن فرستاد: یکی دیگر از لیبرالدموکراسیهای غربی فرش قرمز را برایم پهن کرد درحالیکه هیچ بحث جدی [درباره] سابقه حقوق بشری پادشاهی صورت نگرفت».
وی افزود: « من فکر میکنم که او دقیقاً همین چیز را در واشنگتن میخواهد. او از دولت بایدن و کنگره میخواهد که اساساً همان کاری را که ماکرون برایش انجام داد، انجام دهند: سوابق حقوق بشر را نادیده بگیرند و بر منافع تجاری و [مشارکتهای] استراتژیک موجود تمرکز کنند».
فرانسه و عربستان سعودی هر دو در لبنان منافعی دارند و میخواهند برای پیشبرد منافع خود در رابطه با این کشور مدیترانهای با یکدیگر همکاری کنند. پاریس و ریاض در مورد خلاء قدرت نهادی در لبنان پس از شکست قانونگذاران بیروت در اوایل ماه جاری در انتخاب رئیس جمهور جدید، نگرانی مشترک دارند. پیشتر رئیس جمهور فرانسه اعلام کرده بود که عمدهترین مشکل و بزرگترین مانع در رسیدن به یک راه حل جهت غلبه بر بحرانهای شدید اجتماعی-اقتصادی لبنان، انتخاب رئیس جمهور و تشکیل دولت جدید در آن کشور است.
فرانسه و عربستان سعودی هر دو اشکال نفوذ خود را در لبنان دارند. این مسئله به این دو کشور این امکان را داده تا استراتژیهای خود در قبال این کشور را به شیوه دوجانبهای هماهنگ کنند، کاری که در طول سالها اتفاق افتاده است. دولت ماکرون به وضوح به دنبال ایفای نقش محمد بن سلمان برای کمک به لبنان جهت عبور از وضعیت فعلی است. عزیز الغاشیان معتقد است که بیش از هر پرونده دیگری در خاورمیانه، لبنان جایی است که میتوان از فرانسه و عربستان سعودی بیشترین همکاری را با یکدیگر انتظار داشت.
وی افزود: هر دو کشور سهمی در ثبات یا بی ثباتی لبنان دارند. با این حال، همکاری عربستان و فرانسه بر سر لبنان حاکی از تغییرات در مشارکت بازیگران بین المللی در منطقه است. در حالی که آمریکا هنوز بازیگر اصلی بین المللی در منطقه است، واضح است که دخالت این کشور با محدودیتهای مواجه شده است. ما این را در مورد دخالت چین در توافق ایران و عربستان دیدهایم در نتیجه میتوانیم مشارکت فرانسه و عربستان را در لبنان پیش بینی کنیم.
اوکراین
درگیری در اوکراین نیز با این تصویر مطابقت دارد. در پسزمینه دیدار دیپلمات ارشد عربستان سعودی از ایران در 17 ژوئن، که چند ماه پس از امضای توافقنامه عادیسازی مجدد ریاض و تهران در پکن رخ داد، محمد بن سلمان در مورد جنگ اوکراین هنگام دیدار با ماکرون در پاریس، از قاطعیت پادشاهی در دیپلماسی صحبت کرد.
عربستان سعودی تمایل دارد خود را بعنوان یک بازیگر مهم و تاثیرگذار در صحنه بین المللی نشان دهد. پادشاهی سعودی تلاش دارد تمایل خود را برای کار بر روی مسائل منطقهای و جهانی تقریباً با همه دولتها بدون توجه به سابقه روابط آنها با ریاض، نشان دهد. بنا به گزارشها، فرانسه امیدوار است که پادشاهی بتواند روابط خود با روسیه را به روشی سازنده در برابر اوکراین اعمال کند.
در حالی که دولت بایدن از فوریه 2022 ناامیدی خود را از عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی در عدم حمایت از کیف در برابر مسکو نشان داده است، به نظر میرسد رهبری فرانسه معتقد است که بی طرفی دولتهای غیر غربی در قبال اوکراین لزوما مشکل ساز نیست.
اهمیت سفر محمد بن سلمان به فرانسه
اکنون که نزدیک به پنج سال از قتل هولناک جمال خاشقچی، روزنامه نگار منتقد سعودی میگذرد، به نظر میرسد تنش میان ماکرون و بن سلمان به نازلترین سطح خود رسیده است. رایان بول توضیح داد که دیدار ولیعهد عربستان، که متهم اصلی پرونده جنایت قتل خاشقچی است، از فرانسه، «یکی دیگر از نشانههای بازسازی شهرت کامل محمد بن سلمان در دوره پسا خاشقچی است».
وی افزد: به استثنای برخی از کشورهای اسکاندیناوی، من فکر میکنم باید انتظار داشته باشیم که عربستان سعودی به سطح تجارت معمول خود در سراسر اروپا بازگردد». روابط فرانسه و عربستان سعودی قرار است به شکوفایی خود ادامه دهد. حتی اگر که بسیاری از سازمانهای حقوق بشری استقبال گرم ماکرون از ولیعهد عربستان را به عنوان یک شکست اخلاقی از سوی یک رهبر برجسته غربی تلقی خواهند کرد.
رابطه پاریس با ریاض خشم گروههایی مانند عفو بین الملل و دیده بان حقوق بشر را به دنبال دارد با اینحال فرانسه بر منافع ملی خود متمرکز است چراکه این کشور معتقد است تعمیق روابط با عربستان به پیشبرد منافع ملی خود کمک میکند.
منبع: عربی الجدید