ارتش پاکستان در پی فروش برخی از داراییهای دولت است تا با انجام تعهدات و نیازهای دولت و تأمین ارز از شدت بحران اقتصادی اخیر بکاهد.
اسلامآباد اکنون مذاکراتی را با برخی از کشورهای حاشیۀ خلیجفارس به رهبری عربستان سعودی، امارات و قطر انجام میدهد تا در ازای چند میلیارد دلار برخی از داراییهای دولتی در بخشهای انرژی، زیرساختها، تجارت و کشاورزی را واگذار کند.
عمران خان، نخستوزیر پیشین پاکستان در ژوئیۀ 2022 این اقدام دولت شهباز شریف را خیانت به میهن و دزدی منابع خواند و آن را توطئۀ آمریکا دانست.
شتاب شهروندان حاشیۀ خلیجفارس برای خرید داراییهای دولتی از مصر و پاکستان، پرسشهای بسیاری را دربارۀ انگیزههای این استراتژی جدید برخی از پایتختهای خلیجفارس، بهویژه ریاض و ابوظبی پدید آورده است.
پاکستان: سفرهای آماده برای اتباع حاشیۀ خلیجفارس
عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی از سال 2021، برای سرمایهگذاری در پاکستان رقابت میکنند. این امر اسلامآباد را با توجه قدرت این دو کشور خلیجفارس و منافع پاکستان با این دو کشور در یک دوراهی واقعی قرار داده است.
اکنون مذاکراتی با طرف سعودی برای خرید یک معدن سرب با هزینۀ 7 میلیارددلاری از شرکت کانادایی Barrick Gold در غرب افغانستان و نیز ساخت یک پالایشگاه نفت در پاکستان به ارزش 14 میلیارد دلار در جریان است.
این گزارش حاکی از تغییر استراتژی ارتش پاکستان باتوجهبه سختگیریها و محدودیتهایی است که در مقابل سرمایهگذاریهای خارجی ایجاد میکرد. ارتش پاکستان با اتخاذ استراتژی جدید در پی بهبود شرایط اقتصادی است تا بر تخلفات مستمر خود از جمله سرکوب مخالفان سیاسی و ایجاد خفقان سرپوش بگذارد.
پاکستان سرشار از حوزههای جذاب بسیاری برای سرمایهگذاری خارجی است که مهمترین آنها معادن، زیرساختهای انرژی، مزارع و شرکتهای تجاری دولتی است و این بخشها میتوانند منابع مالی بخش دولتی و خصوصی حاشیۀ خلیجفارس را جذب کنند.
از جمله قراردادهایی که توجه سرمایهگذاران خلیجفارس در پاکستان را برانگیخت، مدیریت خدمات بخشی از فرودگاه اسلامآباد و سرمایهگذاری در خطوط هوایی پاکستان است که قطر و امارات برای آن با یکدیگر رقابت میکنند. افزون بر این، مذاکرات سعودیها برای خرید 50 % معدن ریکو دیق متعلق به دولت پاکستان مطرح میشود.
این گام نشاندهندة چرخش بنیادی کشورهای حاشیۀ خلیجفارس از سیاست اعطای وام و کمک به کشورهای فقیر به سرمایهگذاری از طریق خرید داراییها و اوراققرضۀ این کشورها است اما این تغییر برای بسیاری پرسشهایی را پدید آورده است، زیرا این موضوع آن گونه که برخی میپندارند تصادفی نیست.
معاون وزیر امور خارجه و وزیر معادن عربستان در ماه جاری برای گفتگو دربارۀ فرصتهای سرمایهگذاری به اسلامآباد سفر کردند که همزمان با انحلال مجلس و آرایش مجدد سیاسی برای انتخابات سال آینده بود. تعیین یک دولت موقت برای یک دورۀ گذار ممکن است برای انجام معاملاتی ازایندست وسوسهانگیز باشد.
مثلث امنیت، سیاست و اقتصاد
اقتصاد تنها هدف سعودیها و اماراتیها از خرید داراییهای دولت پاکستان نیست؛ نخستین سفر رئیس ستاد ارتش پاکستان، ژنرال عاصم منیر، در ژانویۀ گذشته عربستان سعودی بود که با محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور دیدار کرد. آنان راههای تقویت همکاری و سازوکارهای نفوذ بیشتر عربستان در پاکستان را بررسی کردند.
تواناییهای نظامی عظیم ارتش پاکستان که دارای قابلیتهای هستهای چشمگیر است، وزن منطقهای این کشور با جمعیت بیش از 240 میلیوننفری، موقعیت لجستیکی عالی و نفوذ سیاسی در بسیاری از کشورهای همسایه برای عربستان و امارات غیر قابل نادیدهگرفتن است.
این دیدگاه آشکارا با اظهارات کارن یانگ، پژوهشگر دانشگاه کلمبیا، همخوانی دارد: «پاکستان و مصر برای کشورهای حاشیۀ خلیجفارس یک اولویت امنیتی در منطقه شمرده میشوند. ازاینرو دولتهای این دو کشور نباید ورشکسته شوند». فیصل آفتاب، مؤسس کپیتال وینچر در پاکستان، تأکید کرد: «مصر و پاکستان دارای جمعیت زیاد، زمینهای کشاورزی و ارتشهای بزرگ هستند که هیچیک در کشورهای حاشیۀ خلیجفارس یافت نمیشوند.»
انتخابها تصادفی نیست: نفوذ اقتصادی
انتخاب کشورهایی به وسعت و وزن مصر و پاکستان برای خرید داراییهای دولتی آنها و افزایش نفوذ در آنها برای کشورهای خلیجفارس، بهویژه کشورهایی که در افزایش نفوذ منطقهای و بینالمللی خود حریص هستند، انتخاب تصادفی نیست، آنها از اقتصاد برای اهداف توسعهطلبانهشان استفاده میکنند، چراکه شیوهای مشروع، آسان و سریع است.
عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر اخیراً طی دو سال گذشته موفق به خرید دهها دارایی دولت مصر در بخشهای حیاتی شدهاند که برخی از آنها به موفقیتهای بزرگی دست یافتهاند، اگرچه این اقدام در ماههای اخیر به دلیل ناکامی قاهره کاهشیافته است. به هر روی، شرکتهای متعلق به ارتش پاکستان باتوجهبه امتیازات ویژهای که نسبت به بخش خصوصی یا دولتی دارند بیش از همه موردتوجه بودهاند.
اکنون، این کشورها قطبنمای خود را به سمت پاکستان – که از نظر منابع بهویژه از نظر انرژی غنی است– چرخاندهاند که با وجود تنگنای اقتصادی، جایگاه مهمی میان کشورهای آسیایی دارد. این یک فرصت عالی برای ریاض و ابوظبی است تا نفوذ خود را در آسیا گسترش دهند تا در کنار چین و روسیه به قدرتهای تأثیرگذار قارۀ آسیا تبدیل شوند.
برنامۀ عربستان و امارات افزایش گسترۀ نفوذ از پاکستان گرفته تا سودان، اتیوپی، سومالی، کشورهای شاخ آفریقا و سواحلی است که از فروپاشی هژمونی فرانسه آسیبدیدهاند و درهای خود را برای ورود دیگر قدرتها باز کردهاند. کشورهای خلیجفارس از سلاح اقتصادی برای باز کردن در بستۀ این کشورها استفاده میکنند.
برای نمونه، سودان موقعیت لجستیکی مهمی در دریای سرخ و نزدیک شاخ آفریقا دارد و مسئولیت امنیت بسیاری از آبراههای مهم را بر عهده دارد که بیش از نیمی از تجارت جهانی از آن عبور میکند. افزون بر بعد لجستیکی، سودان در رصد و کنترل یمن بسیار مهم است.
پایتختهای نفتی حاشیۀ خلیجفارس پیشتر موفق شدهاند از شرایط رو به وخامت اقتصادی، سیاسی و امنیتی این کشورها برای دستیابی نفوذ خود استفاده کنند. سودان امروز که درهای خود را به روی سعودیها باز میکند، دیروز با وجود دادن امتیازهایی در دوران عمر البشیر مانع گسترش نفوذ عربستان در آفریقا بود و به همین صورت امارات چند سال پیش از سومالی اخراج و در اریتره و جیبوتی دچار مشکل شد اما اکنون موقعیت لجستیکی قابلتوجهی به دست آورده است.
این اهداف آسان در آسیا و آفریقا به احتمالا به میدانهای نبرد بین عربستان سعودی و امارات متحده عربی، رقابتکنندگان جایزۀ رهبری خاورمیانه تبدیل میشوند که ضمن آن نقشۀ پیچیدهای از درهمتنیدگیها و اتحادها و تحولات بسیاری را پدید میآورد.
منبع: نون پست