نفت خام، بخش حیاتی اقتصاد، شدیداً به واردات نفت و گاز برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده بر پایۀ رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی وابسته است و مسائل امنیت ملی نیازمند اولویتبندی مدیریت متوازن عرضه و تقاضای انرژی است.
مجموع منابع قابل استحصال نفت خام و گاز طبیعی به طور هشداردهندهای روبهاتمام هستند. این کشور حدود 81 % از کل ذخایر نفت و بیش از 69 % از کل ذخایر گاز را مصرف کرده است. پاکستان دارای منابع اثباتشدة 1245 میلیون بشکه نفت بود، درحالیکه 1012 میلیون بشکه تا 30 ژوئن 2022 مصرف شده است. تولید نفت خام در این دوره 73436 بشکه در روز بود که تنها 17 % از کل مصرف سالانۀ نفت این کشور را نشان میدهد.
به سخن دیگر، ذخایر باقیمانده یعنی 233 میلیون بشکه نفت در صورت عدم کشف ذخایر نفت خام، باتوجهبه نرخ فعلی تولید، ظرف هشت یا نه سال کاملاً به پایان میرسد.
پاکستان حدود 81 % از کل ذخایر نفت و بیش از 69 % از کل ذخایر گاز را مصرف کرده است.
به همین ترتیب، مجموع منابع قابلبازیافت گاز طبیعی 63.24 تریلیون فوت مکعب (TCF)، مصرف 43.73 TCF و موجودی ذخایر 19.51 TCF است. اکنون، تولید گاز طبیعی 3390 میلیون فوت مکعب در روز است. گاز طبیعی پاکستان با نرخ فعلی تولید تا پانزده سال دیگر دوام میآورد.
با وجود این، بر پایۀ پیشبینیهای انجام شده در گزارش چشمانداز انرژی پاکستان 2021-2030 وزارت برنامهریزی، توسعه و ابتکارات ویژه، تولید پاکستان تا سال 2030 به 51029 بشکه در روز نفت و 1627 MMCFD گاز کاهش مییابد.
پاکستان بر پایۀ مطالعات گوناگون انجام سالهای گذشته، دارای منابع گستردۀ نفت و گاز است که عمدتاً در بلوچستان، سند و خیبر پشتونخواه واقع شده است. یک پژوهش آژانس توسعۀ بینالمللی ایالات متحده (USAID) به این نتیجه رسید که 14 میلیارد بشکه نفت خام از نظر فنی تنها در حوضۀ سند قابل استحصال است. بنابراین، ظرفیت قابلتوجهی برای افزایش تولید نفت خام و گاز طبیعی برای تأمین نیازهای انرژی در آینده وجود دارد.
متأسفانه، فعالیتهای اکتشاف و تولید در سالهای اخیر به طور مداوم کاهشیافته است و میانگین چاههای حفر شده در مناطق بالقوه ذخایر نفت و گاز پاکستان به میزان قابلتوجهی پایین بوده است. از سوی دیگر، اکتشاف برای اکتشافات نفت و گاز پاکستان به طور مؤثر و بهموقع در مناطق موردنظر انجام نمیشود.
دولت 11 پروانۀ سه شرکت نفتی را که زمان صدور مجوز نتوانسته بودند به تعهدات خود عمل کنند تمدید کرد. یکی از شرکتها که در سال 2007 به آن پروانه اعطا شد، طی 16 سال چاهی حفر نکرده بود اما باز پروانۀ آن تمدید شد.
از سوی دیگر، عدم علاقۀ آشکار سرمایهگذاران داخلی و بینالمللی به اخذ مجوزهای امتیاز نفت خام و مجوزهای اکتشاف در پاکستان در درجۀ نخست به دلیل شرایط اقتصادی جهان و نگرانیهای امنیتی در پاکستان وجود دارد. کمبود آشکار سرمایهگذاری داخلی و بینالمللی در این زمینه نمایان است.
تنها سه مورد از 18 بلوک نفت و گاز پاکستان در ماه ژانویه پیشنهاد شد که در نتیجه دو بلوک به OGDCL و دیگری به یک سرمایهگذار خصوصی اهدا شد. 15 بلوک باقیمانده هنوز برای مناقصه ارائه نشده اند.
در همین حال، دولت تا 15 نوامبر سرمایهگذاران بینالمللی و داخلی را به اکتشاف و تولید (E&P) در 10 بلوک نفتی دیگر دعوت کرده است که شامل غرب سارونا، شرق کوترا و شمال کلات شمالی واقع در حوضه بلوچستان میشود که بزرگترین اکتشاف گاز، با برآورد 78 TCF گاز و 8676 میلیون بشکه نفت به خود اختصاص داده است.
بلوکهای سند شامل گامبات 2، مرادی، مالیر 2، جنوب ساوان، میتیاری و غرب زمزمه است. همه این بلوکها در سند در حوضۀ پایین سند قرار دارند که دارای منابع نفتی 164 میلیون بشکه و 24.6 TCF گاز برآورد شده است.
بلوک راچنا 2 در پنجاب (حوضۀ سند میانی) واقع شده است. حوضۀ سند به داشتن منابع نفت و گاز به ترتیب 200 میلیون بشکه و 196 TCF معروف است.
پیشازاین، چهار بلوک اکتشافی جدید در ماه نوامبر به یک سرمایهگذاری مشترک از شرکت توسعه نفت و گاز (OGDCL)، Mari Petroleum Co Ltd وPakistan Petroleum Ltd (PPL) اعطا شد. اینها بلوکهای پیشین جنوبی، شایگالو، تانیشپا و لوگای در بلوچستان هستند.
OGDCL و Pakistan Oilfields Ltd مجوز اکتشاف برای بلوک چاه بالی در بلوچستان در ماه می دریافت کردند، درحالیکه سه بلوک اکتشافی جدید به JV PPL و United Energy Pakistan و دو بلوک به Mari Petroleum Co Ltd در آوریل 2022 در یک مناقصۀ رقابتی اعطا شد.
کوششها برای بهرهبرداری از منابع گاز طبیعی غیرمتعارف از شیل و سنگهای فشرده که ممکن است حاوی نفت نیز باشند، موفقیت محدودی داشته است. مطالعات نشان میدهد ظرفیت استخراج 3778 TCF گاز با 2323 میلیارد بشکه نفت وجود دارد. توسعۀ گاز شیل به دلیل جغرافیای پیچیده، منابع آبی محدود، نگرانیهای امنیتی و محدودیتهای زیستمحیطی پرهزینه است.
دولت همچنین در نظر دارد بلوکهای دریایی را در سال آینده از طریق مناقصۀ داخلی و بینالمللی به حراج بگذارد. در همین راستا، در ماه سپتامبر از شرکتهای جهانی برای بازاریابی بیست بلوک نفتی فراساحلی واقع در حوضۀ سند و حوضۀ مکران دعوت بهعملآمده است. پاکستان یک حوضۀ دریایی بزرگ با ظرفیت قابلتوجهی برای اکتشافات هیدروکربن دارد، اما تا حد زیادی تاکنون اکتشاف نشده باقیمانده است.
منبع: دون