ایدۀ ارتباط ریلی غرب آسیا باز روی میز است. جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده در اجلاس سران گروه 20 در دهلی نو اعلام کرد پروژۀ حملونقل بزرگی که هند را از طریق امارات متحدۀ عربی، عربستان سعودی، اردن و فلسطین اشغالی به اتحادیۀ اروپا متصل میکند، پشتیبانی خواهد شد.
قرار است طرح تفصیلی ابتکار اتصال هند به خاورمیانه و اروپا ظرف 60 روز منتشر شود. این مسیر از بندر پیرئوس در یونان آغاز میشود و گمان میرود از آنجا از طریق دریا به بندر حیفا میرود. یک خطآهن از حیفا به اردن و از آنجا به عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی ساخته شده و به بندر جبل علی ختم میشود، جایی که کالاها در کشتیهای عازم بمبئی بارگیری میشوند. در طول مسیر اصلی شعباتی به دیگر کشورهای منطقه مانند بحرین و عمان وجود خواهد داشت.
هنوز جزئیاتی در مورد تأمین مالی ابتکار اتصال هند به خاورمیانه و اروپا مشخص نیست. پاسخها باید در طرح تفصیلی پیشرو ارائه شود.
چه شرایطی برای ایجاد چنین پروژهای فراهم شده است؟
دکتر یوئل گوزانسکی، پژوهشگر ارشد، توضیح میدهد: «تا جایی که به محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، مربوط میشود، پیوند با اسرائیل نیازی به عادیسازی ندارد و او میتواند بگوید این عادیسازی روابط با اسرائیل نیست؛ هند و اتحادیۀ اروپا میخواستند بین آنها ارتباط برقرار شود، من در راه هستم و به اردن متصل میشوم. به همین ترتیب، زمانی که آسمان عربستان سعودی را به روی خطوط هوایی اسرائیل باز شود، او میتواند با استناد به کنوانسیون شیکاگو بگوید در حال اجرای آن است. در همین حال، در ایالات متحده، انتخابات ریاستجمهوری نزدیک است و بایدن خواهان دستاوردهای بینالمللی به نام خود است. افزون بر این، ایالات متحده به دنبال جلوگیری از گسترش نفوذ چین در منطقه است».
احتمال وقوع آن در واقع چقدر است؟
برای داوری دربارۀ ابتکار اتصال هند به خاورمیانه و اروپا خیلی زود است اما طرحی که بایدن ارائه کرد، صرفاً یک طرح کلی است.
وضعیت سیاسی رژیم صهیونیستی نیز بر آینده این طرح تأثیر خواهد گذاشت. چنین پروژهای مستلزم سرمایهگذاری بزرگ از سوی رژیم است و بنابراین، نخستوزیر بنیامین نتانیاهو باید رضایت گستردهای را در ائتلاف خود و احتمالاً از سوی مخالفان نیز جلب کند. نتانیاهو ممکن است خود را بین شرکای ائتلافی خود مانند بتصلئل اسموتریچ و ایتامار بن گویر و اپوزیسیونی گرفتار بیابد که میخواهند از هرگونه دستاورد دیپلماتیکی که میتواند موقعیت او را بهبود ببخشد، محروم کنند.
برندگان بزرگ در اسرائیل چه کسانی هستند؟
یکی از بزرگترین برندگان بالقوه این ابتکار بلندپروازانه، بندر حیفا است. کریدور حملونقل از طریق بندر انجام میشود که صرفاً به دلیل موقعیت مکانی آن انتخاب شده است. نه ماه پیش، گروه هندی ادانی (Adani) بندر حیفا را به مبلغ 4.1 میلیارد شکل خریداری کرد. گروه ادانی سیزده بندر در هند دارد و بنابراین چنین پروژهای برای آن سود زیادی خواهد داشت. شرکت دیگری که احتمالاً از این ابتکار سود میبرد، SIPG چین است که مالک بندر جدید Haifa Bayport است.
بازندهها چه کسانی هستند؟
نخست و مهمتر از همه، مصر است که کانال سوئز را کنترل میکند که 10 % کل تجارت جهانی و 7 % محمولههای جهانی نفت از آن عبور میکند. درآمد کانال سوئز در سال مالی 2022-2023 به 9.4 میلیارد دلار رسید، درحالیکه در سال پیش از آن 7 میلیارد دلار بود. برای مصر که 12.5 میلیارد دلار به صندوق بینالمللی پول بدهی دارد، این درآمد حیاتی است. کاهش وابستگی اروپا و هند به کانال سوئز و کوتاهشدن زمان لازم برای حملونقل کالا بین آنها از طریق کریدور جدید حملونقل، ممکن است ضربۀ مهمی به مصر باشد.
دو بازندۀ دیگر از ابتکار عمل ایالات متحده، روسیه و ایران هستند. این دو کشور برای دورزدن تحریمها و افزایش درآمد، کریدور حملونقل بینالمللی شمال-جنوب را ساختند.
چین همچنین بازندۀ این برنامۀ بزرگ است. بایدن به دنبال کاهش نفوذ چین در غرب آسیا به عموماً و خصوصا در عربستان سعودی است. یک پروژۀ زیرساختی منطقهای مانند این با مشارکت عربستان سعودی مطمئناً چالشی را برای چین ایجاد میکند. درعینحال، یک کریدور حملونقل برنامهریزیشده زنجیرۀ تأمین را کوتاه میکند و وابستگی کشورهای درحالتوسعه به چین را کاهش میدهد.
فلسطینیها تا چه حد مشارکت دارند؟
عربستان سعودی برای تقویت اقتصادی فلسطین از نظر اقتصادی اقدام میکند. بر پایۀ گزارشی در والاستریت ژورنال، عربستان سعودی پیشنهاد کرده است تا کمکهای اقتصادی را به تشکیلات خودگردان فلسطین تجدید کند. کمکهای عربستان به دلیل ادعای فساد میان مقامات تشکیلات خودگردان از 174 میلیون دلار در سال 2019 به صفر در سال 2021 رسید. بنابراین، عربستان سعودی ممکن است جهت توانبخشی تشکیلات خودگردان فلسطین، بخواهد راهآهن از حیفا به اردن باید از قلمرو فلسطین عبور کند.
چگونه این پروژه در برنامههای بن سلمان قرار میگیرد؟
محمد بن سلمان میتواند پیشرفت ابتکار اتصال هند به خاورمیانه و اروپا را به اتصال آن به «شهر آینده» یا نئوم وابسته کند که سرمایهگذاری در آن حدود 500 میلیارد دلار برآورد میشود. بااینحال، این شهر در غرب کشور واقع شده است و بنابراین، نیاز به برنامه برای چگونگی اتصال آن به طرح حملونقل منطقهای دارد.
اگر نئوم بخشی از پروژه شود، ایلات در رژیم صهیونیستی میتواند سود قابلتوجهی داشته باشد. انتهای شمال غربی نئوم با تنگه تیران، ورودی دریای سرخ، همسایه است.
آیا این یک ابتکار بیسابقه است؟
این طرح بیسابقه نیست. حملونقل زمینی کالا در سالهای اخیر شتاب بیشتری گرفته است. نخستین قطار کالا در 4 دسامبر 2020 از چین به ترکیه با طی 8693 کیلومتر و 12 روز انجام گرفت.
RZD Logistics در جولای 2022، یکی از شرکتهای تابعۀ راهآهن روسیه، نخستین شرکتی بود که از کریدور حملونقل بینالمللی شمال-جنوب استفاده کرد که کالاها را در مسیر 7200 کیلومتری بین مسکو و بمبئی از طریق ایران حمل میکند. به گفتۀ منابع تخصصی در هند، این مسیر زمان سفر را از طریق کانال سوئز از 30 تا 45 روز به 10 روز کاهش میدهد.
منبع: گلوبز