مسعود صدرمحمدی، کارشناس مسائل ترکیه و قفقاز، در یادداشتی برای پایگاه اینترنتی United World نوشت:
همانطور که در رسانههای ترکیه و عراق گزارش شده است، ترکیه قصد دارد در آینده نزدیک عملیات گستردهای را علیه مواضع گروه تروریستی پ ک ک در عراق انجام دهد. هدف از این عملیات گسترده که هنوز جزئیات آن مشخص نشده است، ریشه کن کردن تروریسم در سرچشمه آن از طریق از بین بردن تهدیدهای تروریستی علیه ترکیه است. در پی سفر هیئت بلندپایه ترکیه شامل وزیر امور خارجه، وزیر دفاع و رئیس سازمان امنیت ترکیه، ترکیه و عراق بیانیه امنیتی مشترکی صادر کردند که برای اولین بار از پ.ک.ک به عنوان یک گروه غیرقانونی که با نقض قوانین عراق از خاک این کشور، اقداماتی را علیه ترکیه انجام میدهد، یاد کرد.
این بیانیه هماهنگی بین مقامات عراقی و ترکیه را نشان میدهد که به طور ضمنی نشان دهنده حمایت و رضایت آنها از عملیات ترکیه در خاک عراق است.
در این میان، با توجه به موقعیت عراق در دیپلماسی ایران و تأثیر بالقوه این عملیات بر وضعیت آینده سوریه، موضع ایران در این زمینه قابل توجه است.
تاکنون هیچ یک از مقامات ایرانی نسبت به این عملیاتها واکنشی نشان ندادهاند، زیرا بعید به نظر میرسد تهران تا زمان آغاز عملیات به شکلی شفاف و رسمی پاسخ دهد. اگر بغداد و آنکارا به توافق رسمی رسیدهاند و این عملیاتها را هماهنگ کردهاند، طبیعی است که ایران به مواضع رسمی آنها احترام بگذارد.
صرف نظر از موضع ایران، تحلیلهای فعلی درباره این عملیات چیست؟
سه دلیل برای خوشبینی ایران به عملیات ترکیه در عراق
برخی تحلیلگران معتقدند که با تقویت همه تلاشهای ضد تروریسم در منطقه، عملیات ترکیه علیه پکک طبیعتاً به نفع ایران نیز خواهد بود و بنابراین باید از آن حمایت کرد. شاخه ایرانی پکک موسوم به پژاک، سه دهه است که عامل بیثباتکننده اصلی در غرب ایران بوده و به دلیل فعالیتهای تروریستی خود جان شمار زیادی از نظامیان و غیرنظامیان ایرانی را گرفته است. طبیعتاً هرگونه رویارویی با این گروه که به آن ضربه وارد شود به نفع ایران خواهد بود.
پژاک و سایر گروههای تروریستی حاضر در اقلیم کردستان عراق در ناآرامیهای سال گذشته نشان دادهاند که در صورت فرصت، به فعالیتهای تروریستی علیه ایران ادامه خواهند داد.
از سوی دیگر، برخی کارشناسان ایرانی بر این باورند در حالی که پروژه ترانزیتی بصره به ترکیه رقیب مسیر ترانزیتی ایران است، تقویت همکاریهای ترکیه و عراق با تضعیف منافع اسرائیل در درازمدت به نفع ایران خواهد بود، زیرا اسرائیل نیز به دنبال ایجاد یک کریدور با هند است.
از این منظر، عملیات آتی ترکیه در عراق، تلاشی برای تقویت امنیت عراق و تسریع در اثربخشی پروژه 1200 کیلومتری «جاده توسعه» است.
علاوه بر این، با توجه به واکنشهایی که چند ماه پیش در اثر حمله موشکی ایران به مواضع موساد در اقلیم کردستان عراق جرقه زد، احتمالا ایران از افزایش حملات ترکیه در عراق استقبال خواهد کرد. به این ترتیب ایران تنها کشور فعال در عراق نخواهد بود و حضور نظامی فعال ترکیه نگرانیهای امنیتی و نظامی ایران را تایید میکند.
ارزیابی منفی از عملیات ترکیه در عراق
با این حال، علاوه بر این مزایا و دیدگاههای حمایتی از عملیات بالقوه ترکیه در عراق، دیدگاههای منفی و انتقادی نیز در ایران وجود دارد.
برخی از تحلیلگران بر اساس تصور تهدید همیشگی خود از فعالیتهای ترکیه در خاورمیانه، این عملیات را نه تلاش آنکارا برای از بین بردن تهدیدات تروریستی علیه خود، بلکه تلاش آنکارا برای افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی خود در منطقه میدانند که به اعتقاد آنها با منافع استراتژیک ایران به عنوان یک رقیب منطقهای در تضاد است.
به گفته این گروه، ترکیه این توانایی را دارد که با استفاده از پهپاد، مقرهای پ ک ک را از بین ببرد و نیاز به عملیات زمینی گسترده در عراق را غیرضروری کند. در نتیجه، میتوان استدلال کرد که عملیات ترکیه در خدمت اهداف دیگری است.
به طور انتقادی، برخی از کارشناسان معتقدند که اگر ترکیه واقعاً میخواهد تهدیدات تروریستی علیه خود را از بین ببرد، باید به جای عراق، علیه مواضع YPG در شرق فرات، و شمال سوریه، عملیات انجام دهد. به گفته این منتقدان، تهدید اصلی امنیتی ترکیه در شرق فرات و شمال شرق سوریه است، جایی که شاخه سوری پ.ک.ک با حمایت آمریکا و ناتو در حال ایجاد ساختار دولتی است که اساساً با منافع استراتژیک و تمامیت ارضی ترکیه در تضاد است. علاوه بر این، اکثریت تروریستهای پ.ک.ک به جای عراق در سوریه آموزش دیدهاند که به تقویت فعالیتهای پ.ک.ک در ترکیه کمک کرده است. در نتیجه، ترکیه باید عملیات در سوریه را در اولویت قرار دهد.
به عقیده این منتقدان، با توجه به رویکرد روزافزون غرب گرای ترکیه در سیاست خارجی، جای تعجب نیست که ترکیه با افزایش حضور نظامی خود در عراق، به عنوان مانعی در برابر پاسخهای نظامی ایران به اسرائیل و ایالات متحده در صورت وقوع یک حمله نظامی عمل کند.