حملات پهپادهای ترکیه، نیروهای حزب کارگران کردستان (پکک) مستقر در اقلیم کردستان عراق و همچنین نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) در شمال شرق سوریه را هدف قرار میدهند. این حملات تلفات غیرنظامی نیز به همراه داشتهاند. بر اساس گزارشها، به دنبال تشدید حملات ترکیه به کردهای سوریه و عراق، این کشور تنها در نیمه اول سال ۲۰۲۳ بیش از ۶۶۵ حمله هوایی و پهپادی را در شمال عراق و همینطور شمال و شرق سوریه انجام داده است.
این حملات هوایی که به گفته رسانههای داخلی و بین المللی منجر به کشته و زخمی شدن دهها جنگجوی پکک و قسد و همچنین غیرنظامیان شده است، از زمانی که عراق در اوایل ماه جاری اعلام کرد میزبان رئیس جمهور ترکیه برای گفتگو درباره موضوعات کلیدی دوجانبه خواهد بود، تشدید شده است.
گروه نظارتی گروههای صلحجوی جامعه کردستان عراق سال گذشته گزارش داد که حملات نیروهای مسلح ترکیه از سال 2015 تا کنون، منجر به کشته شدن 129 غیرنظامی و 180 شهروند در شمال عراق شدهاند.
به گفته مقامات عراقی، هدف از سفر آینده اردوغان به عراق، حل و فصل مسائل دوجانبه منجمد بین دو کشور از جمله حضور پکک در مناطق کوهستانی شمال این کشور، کمبود آب در عراق و فرصتهای سرمایهگذاری برای ترکیه است.
پکک، یک جنبش مسلح چپ، در اواخر دهه 1970 توسط رهبر اکنون زندانی آن یعنی عبدالله اوجالان تشکیل شد. این جنبش یک جنگ خونین چهار دههای را علیه دولت ترکیه انجام داده است. پکک خواستار خودمختاری بیشتر برای کردها در جنوب شرقی این کشور است. حداقل 40 هزار نفر از هر دو طرف از سال 1984 تا کنون جان خود را از دست دادهاند.
ترکیه استدلال میکند که پکک در حال آغاز عملیات نظامی فرامرزی علیه ارتش ترکیه و غیرنظامیان در داخل ترکیه است. دولت ترکیه همچنین مدعی است که دولت فدرال عراق و اقلیم کردستان عراق نتوانستهاند پکک را از یک منطقه مثلث کوهستانی که از مرزهای شرقی عراق با ایران تا مرزهای شمالی با ترکیه امتداد دارد، بیرون برانند.
در نتیجه، ترکیه با چراغ سبز حزب دمکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی، صدها پست نظامی و پایگاه دائمی در داخل خاک عراق ایجاد کرده است. ترکیه و متحدان غربی آن پکک را یک سازمان تروریستی میدانند.
در اواسط ژوئن، پکک به آتشبس یکجانبه با ترکیه که به دنبال زلزله ویرانگر 6 فوریه اعلام کرده بود، پایان داد.
روابط ترکیه و عراق پیچیده است. این روابط شامل فعالیتهای نظامی ترکیه و حضور آن کشور در داخل عراق، تجارت کالا، انرژی و جریان آب است. بلال وهاب، یکی از اعضای ارشد موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک گفت: «توازن قوا بیشتر به نفع آنکارا است، اما عراق در حال یافتن جای خود است.»
به گفته وی؛ «نخست، برخلاف سکوت مطلق قبلی، صداها در بغداد علیه حضور و فعالیتهای نظامی ترکیه در خاک عراق بلند شده است. علاوه بر این، آنکارا از فشار بغداد بر سر داوری خط لوله عراق-ترکیه غافلگیر شد و به نظر میرسد که بغداد آنکارا را برای سرمایهگذاری در پروژههای بندری و ریلی در جنوب تشویق کرده است.»
محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق در ماه مارس سال جاری پس از دعوت اردوغان، سفری رسمی و دو روزه به ترکیه داشت. السودانی از اردوغان خواست تا در فصل گرم تابستان اجازه دهد تا آب بیشتری به سوی عراق آزاد شود. تغییرات آب و هوایی، کاهش بارندگی و سدسازی بالادست ترکیه باعث خشکسالی در عراق و سوریه شده است.
یکی دیگر از منابع تنش بین آنکارا، بغداد و اربیل مناقشه 9 ساله بر سر فروش نفت خام از اقلیم کردستان به ترکیه است. در 25 مارس، اتاق بازرگانی بین المللی مستقر در پاریس به نفع بغداد جهت نظارت بر تمام صادرات نفت عراق رای داد.
براساس این رای، ترکیه به دلیل اجازه دادن به اقلیم کردستان برای صادرات نفت بین سالهای 2014 تا 2018 بدون رضایت دولت مرکزی عراق، به پرداخت 1.5 میلیارد دلار خسارت به بغداد محکوم شد.
اگرچه عراق مدتی بعد رسماً از ترکیه خواست صادرات نفت خام اقلیم کردستان از طریق بندر جیهان ترکیه را از سر بگیرد. با این حال، آنکارا هنوز از سرگیری صادرات نفت خام اقلیم را آغاز نکرده است، در عوض اصرار دارد که عراق، آن را از پرداخت جریمه تعیین شده دادگاه بین المللی، معاف کند.
عراق و اقلیم کردستان به دلیل تعلیق، که منجر به افزایش قیمت نفت شد، میلیونها دلار ضرر کردهاند، زیرا صادرات کردها حدود 0.5 درصد از عرضه جهانی نفت را تشکیل میدهد. انتظار میرود از سرگیری نفت خام اقلیم کردستان بر قیمت جهانی نفت تاثیر بگذارد و آن را تا حدودی کاهش دهد.
از دیگر موضوعات روی میز میتوان به طرح جاهطلبانه 17 میلیارد دلاری عراق اشاره کرد. براساس این طرح عراق با توسعه زیرساختهای جادهای و ریلی خود که اروپا را به خاورمیانه مرتبط میکنند، قصد دارد خود را به یک مرکز حمل و نقل منطقهای تبدیل کند.
این پروژه 1200 کیلومتری (745 مایلی) معروف به «مسیر توسعه» از مرز شمالی با ترکیه تا خلیج فارس در جنوب امتداد دارد.
اردوغان با وجود حمایت کردها از مخالفانش، پس از پیروزی خود در انتخابات احساس جسارت بیشتری میکند. با این حال، برای حکومت در صلح، او به یک توافق صلح جدید با پکک نیاز دارد، اما نه قبل از اینکه آن را تضعیف کند. وهاب افزود: «از این رو سرعت حملات در داخل عراق و سوریه افزایش یافته است.»
آنکارا با درک تحولات بینالمللی، احساس میکند جنگ اوکراین و نیازهای ناتو، تساهل بینالمللی در قبال اقدامات و حملات علیه پکک و قسد را به همراه دارد.
نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) یک نیروی شبه نظامی تحت حمایت آمریکا و تحت رهبری کردها است که شمال شرق سوریه را کنترل میکند. آنکارا این گروه را شاخهای از گسترش پکک میداند.
این گروه با حمایت ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده آمریکا در سوریه، مبارزه با داعش را رهبری کرد و افراط گرایان را از آخرین پایگاه خود در {شمال شرق} این کشور (سوریه) در سال 2019 بیرون راند.
ترکیه کردهای روژاوا و همچنین جنوب کردستان (کردستان عراق) را دشمن خود میداند و هیچ دستاوردی برای کردها نمیپذیرد. فتح الله حسینی، نماینده اداره خودمختار شمال و شرق سوریه که به روژاوا نیز معروف است، در مصاحبهای گفت: «ترکیه حملات خود علیه هر دو منطقه را تشدید کرده است، زیرا جامعه جهانی در برابر تجاوزات ترکیه سکوت کرده است.»
وی تصریح کرد: «شرط سوریه برای هرگونه توافق با ترکیه این است که آنکارا از تمام اراضی سوریه که با ادعای مبارزه با تروریسم وارد آنها شد، خارج شود. آنکارا تاکنون شرط سوریه را رد کرده است.»
حسینی افزود: «ترکیه برای ادامه جنگ با پکک آماده هر کاری است، از جمله باجگیری از عراق و سوریه بوسیله کاهش جریان آب ورودی به این دو کشور. ترکیه با روسیه و ایران برای ادامه جنگ با کردهای سوریه به توافق رسیده بود، بنابراین ممکن است آنکارا با استفاده از آب به عنوان سلاح، با عراق نیز به توافق برسد.»
وی گفت: «آب برای عراق و سوریه بسیار مهم است، ترکیه از ماه گذشته با محدود کردن جریان آب ورودی از ایستگاه آب «الوک» در رأسالعین، که تحت اشغال شبهنظامیان طرفدار اردوغان است، یک بحران انسانی برای غیرنظامیان در حسکه ایجاد کرده است.
منبع: عربی الجدید