نویسنده: رمضان بورسا
ترکیه با سنت اسلامگرایی ریشهدار خود همواره یکی از طرفداران جدی آرمان قدس و فلسطین و مبارزه ضدصهیونیستی در جهان اسلام بوده است. پیشران و راهبر این حرکت مرحوم پروفسور نجمالدین اربکان بود. او از همان مراحل آغازین فعایتهای سیاسیاش توجه به خطر اسرائیل برای جهان اسلام و خود ترکیه و توجه به مظلومیت مردم فلسطین را تبدیل به یکی از موضوعات جامعه ترکیه کرد. مرحوم اربکان مساله فلسطین را نماد آشکار مبارزه حق و باطل دانسته تلاش کرد تا افکار عمومی را نسبت به حساسیت این موضوع برانگیخته کند.
در حوادث اخیر نیز از همان روز نخست ماجرا، بخش عمده مردم ترکیه طرفدار صریح و جدی آرمان فلسطین و اقدام حماس علیه رژیم صهیونیستی بودند و این وضعیت تا امروز که دو هفته از جنگ میگذرد ادامه دارد. دهها تجمع در سراسر کشور که با جمعیتهای هزاران و گاه صدها هزار نفری برگزار شد نشانه آشکاری از این موضعگیری عمده مردم ترکیه است که بخش کوچکی از آن را میتوان در نوع رفتار مردم ترکیه در شبکههای اجتماعی مشاهده کرد.
با این وجود و به رغم تمام جنایاتی که رژیم صهیونیستی در فلسطین به بار آورده است اما شاهد آن هستیم که گروهی از افراد در شبکههای مجازی و تلویزیونی در حال پیگیری خطی تحلیلی هستند که مستقیما یا به صورت ضمنی منجر به قبح زدایی از رفتار اسرائیل و عذر تراشی برای جنایات این رژیم میشود. این وضعیت در همه جهان اسلام قابل مشاهده است و طبیعتا ترکیه نیز مستثنی از این وضعیت نیست. این افراد را میتوان در چهار گروه زیر معرفی کرد:
1) گروهی که علنا طرفدار اسرائیلاند و معتقدند که اسرائیل قادر به انجام هر نوع اقدامی است. شناسایی این گروه و فهم نطق رفتاری آنها چندان سخت نیست و به راحتی میتوان متوجه ادبیات و نگاه آنها شد.
2) اسلامگراها و حافظه کارهای قدیمی و لیبرالهای جدید: این گروه به صورت آشکار از اسرائیل طرفداری نمیکند بلکه تلاش میکند حماس را محکوم کند. این افراد با بیان این که پیش از این مساله فلسطین مساله آشکار و مسلمی در جهان بود و حماس با حمله اخیر خود فضا را علیه فلسطین کرده و طرفداری مردم جهان از موضوع فلسطین را کاهش داد به صورت ضمنی در حال تقویت اسرائیل هستند. چرا که در نگاه اول حماس را عامل و فاعل بحران اخیر معرفی میکند. اینها در واقع با محکومیت اسرائیل در حال مشروعیت بخشی به اقدامات اسرائیل هستند.
3) گروههای وطندوست و ملیگرا: این افراد مدعیاند که مساله اصلی ما منافع ترکیه است و با در نظر داشتن این که ترکیه در سالهای اخیر روابط خود را با اسرائیل بهبود بخشیده بود تلاش میکنند داعیه دار این موضوع باشند که ترکیه باید بی طرف بماند. از نظر اینها بهترین کار این است که ترکیه ضمن بیطرفی هیچ حمایتی از فلسطین نکند و دست به محکومیت رفتار اسرائیل نیز نزند. در این صورت ترکیه میتواند همچنان خط بهبود روابط خود با اسرائیل را حفظ کند و برنامه انتقال گاز اسرائیل از ترکیه به اروپا را همچنان سر پا نگه دارد. اینها با مطرح کردن مزایای اسرائیل تلاش میکنند تا کشور را به سمت یک انفعال در این موضوع سوق دهند و بر وضعیت اقتصادی نامساعد اخیر ترکیه تاکید کرده به ضرورت توجه به مصالح اقتصادی اشاره میکنند.
این گروه و گروه محافظه کاران قدیم و لیبرالهای جدید از این منظر که ظاهری حق به جانب دارند در تحریف افکار عمومی نقشی عمده دارند. این افراد، مردم را به جای توجه به اصل مساله فلسطین، وضعیت ضدبشریای که اسرائیل در آنجا علیه فلسطینیان ایجاد کرده و تلاشی که برای نسل کشی مسلمانان دارد سعی میکنند یا مسئولیت این وضعیت را متوجه خود فلسطینیان کنند و یا ترکیه را به سمت انفعال در این موضوع سوق دهند.
4) گروه ملیگرای افراطی که میتوان از آنها به ملیگراهای سلفی یاد کرد. این گروه با تکیه بر اصل عربستیزی که یکی از بنیانهای فکری آنها است با مساله فلسطین مواجه میشوند و با بیان این که این یک مساله عربی است و ربطی به ترکها ندارد تلاش میکنند تا مساله را تحریف کنند. مبنای این عرب ستیزی خود را نیز به حوادثی که در جنگ جهانی اول رخ داد مربوط میدانند. از نظر این گروه اعراب در جنگ جهانی اول دست به خیانت به دولت عثمانی زدند و از این منظر مسئول شکست عثمانی در جنگ جهانی اول هستند.
از نظر این گروه حال که در آن دوره اعراب خائن به عثمانی بودهاند اکنون نیز ما دلیلی برای حمایت از آنان نداریم و بهتر است آنها را با دشمنانشان تنها بگذاریم. این گروه به ویژه از مساله مهاجران سوری و معضلی که در این موضع در کشور وجود دارد تغذیه میکنند و سعی دارند با انگشت گذاشتن بر این معضل اجتماعی مساله را از اصل خود تحریف کنند. تکیه بر تعصبات کور ملیگرایی اصلیترین تکیهگاه این گروه است و از این طریق تلاش میکنند به تحریک افکار عمومی علیه فلسطین اقدام کنند. این گروه در ظاهر صرفا ضد عرب هستند اما در اصل به رفتار اسرائیل در فلسطین مشروعیت بخشی میکنند.
همه این گروهها در ظاهر طرفدار ترکیه به نظر میرسند اما در عمل کارکردی جز تبلیغ اسرائیل، مشروعیت بخشی به رفتارهای این رژیم و تلاش برای ایجاد همراهی در تودههای مردم به نفع اسرائیل ندارند.
نکته عجیب ماجرا این است که دقیقا همین تصویر در مورد خود جهان عرب هم صدق میکند، در آنجا نیز گروههای مختلف البته با بهانههای متفاوت در حال همین عملکرد هستند و بدون مزد و مواجب یا در حال تخریب حماس و مقاومت فلسطین و یا در حال مشروعیت بخشی به رفتارهای رژیم صهیونیستی هستند. نمونه این عملکردها را میتوان در توییتها و بازتوییتهای افیخای ادرعی سخنگوی عربی رژیم صهیونیستی دید که در حال تقویت و بازنمایی این گروههاست.