عربستان سعودی میلیاردها دلار هزینه میکند و امیدوار است که به قطب دیجیتال خاورمیانه تبدیل شود و در مراکز داده، متاورسها و کابلهای فیبر نوری سرمایه گذاری میلیاردها دلار را نیز جذب کند.
شرکتهای جهانی مایکروسافت، گوگل، اوراکل، متا و اپل همگی در حال حضور در عربستان سعودی هستند و جذب جیبهای پر پول، استفاده اینترنت پر سرعت و برنامههای آینده آن شده اند.
ریاض بر اساس برنامه اقتصادی چشم انداز 2030 خود مشتاق است تا از هیدروکربنها و اقتصاد نفتی دور شود و میخواهد این کار را با سرمایه گذاری در زیرساختها و خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) انجام دهد.
هدف، فهد الحاجری، مدیرعامل سنتر3، یکی از شرکتهای تابعه شرکت مخابرات عربستان سعودی (STC)، به رسانهها گفت اکتبر 2022قرار است عربستان تبدیل به “هاب دیجیتال اصلی که سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا را به هم متصل کند بشود و همچنین رهبری بیشترین سهم تبادل اینترنت و ترافیک داده در منطقه” را در اختیار گیرد.
اما برای دستیابی به این هدف، پادشاهی نیاز به مراکز داده و زیرساختهای بیشتری دارد تا بتواند حجم وسیعی از ترافیک داده را مدیریت کند، از جمله کابلهای فیبر نوری که مستقیماً از آسیا، اروپا و فراتر از آن به شبه جزیره عربستان میروند.
ریاض همچنین با چالشهای متعدد دیگری از جمله جنگ فناوری بین واشنگتن و پکن، پرسشهایی درباره رویکرد پادشاهی به حقوق بشر و حریم خصوصی دیجیتال و قابلیت اقتصادی استراتژی آن مواجه است.
آیا عربستان سعودی میتواند دره سیلیکون ولی را در شبه جزیره عربستان بسازد؟
عربستان سعودی در حال حاضر یک غول دیجیتال در خاورمیانه است. بر اساس گزارش ها، بیش از 55 درصد از بزرگترین بازار مخابرات منطقه و 51 درصد از صنایع IT منطقه در آن قرار دارد. طبق تحقیقات گلدشتاین. ضریب نفوذ اینترنت در عربستان 98 درصد است.
اما هزینه مصرف کننده در فناوری اطلاعات تنها 0.7 درصد از تولید ناخالص داخلی است، در حالی که در بازارهای توسعه یافته 1.3 درصد است. این بدان معناست که فضایی برای رشد وجود دارد و این رشد در حال طی شدن است و پیشبینی میشود خدمات ابری در عربستان سعودی به 10 میلیارد دلار تا سال 2030.افزایش یابد از طرف دیگر گوگل وارد یک سرمایه گذاری مشترک با غول نفتی دولتی آرامکو شده است همچنین شرکت اوراکل اعلام کرده که 1.5 میلیارد دلار برای باز کردن مراکز ابری سرمایه گذاری خواهد کرد. مایکروسافت سرمایه گذاری 2.5 میلیارد دلاری در یک مرکز داده ابری جدیدرا قول داده است غول فناوری چین هوآوی نیز مایل به سرمایه گذاری 400 میلیون دلاری درفضای ابری است. متا، شرکت مادر فیس بوک، قرار است اولین شرکت در منطقه «آکادمی متاورس» را برای آموزش مردم برای ساختن محیطهای دیجیتال جدید، در ریاض افتتاح کند، اپل قرار است اولین مرکز توزیع خود را در خاورمیانه نزدیک ریاض قرار دهد.
جیمز شارز، پژوهشگر ارشد در چتم هاوس و نویسنده کتاب سیاست امنیت سایبری در خاورمیانه شرکتهای بزرگ فناوری تشخیص میدهند که آینده غیرغربی است، بنابراین باید با این مناطق تعامل داشته باشند، به ویژه با کشورهایی مانند عربستان سعودی که بازار مهمی برای آنها خواهند بود.
دولت عربستان سعودی از طرحهای بزرگی برای دیجیتالی کردن پادشاهی حمایت میکند همانطور که برای فعال کردن پروژههایی مانند Neom، کلان شهر چند میلیارد دلاری که برای تبدیل شدن به یک شهر هوشمند در شمال پادشاهی در حال ساخت است،حمایت میکند.
در سال 2022، ریاض 6.4 میلیارد دلار برای فناوریهای آینده و کارآفرینی آن در نظر گرفت. این شامل یک میلیارد دلار برای شرکت فناوری و دیجیتال Neom برای توسعه XVRS، اولین متاورس شناختی جهان است که دنیای مجازی و واقعی را یکپارچه میکند.
علاوه بر این، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قصد دارد 18 میلیارد دلار برای ایجاد شبکهای از مراکز داده در مقیاس بزرگ جذب کند. MIS یک شرکت سیستمهای اطلاعاتی مستقر در عربستان سعودی، یک صندوق 320 میلیون دلاری برای توسعه شش مرکز داده ایجاد کرده است. شرکت مورد حمایت دولت STC سرمایه گذاری 400 میلیون دلاری برای ساخت “بزرگترین مرکز داده مجهز به ابر در منطقه”را انجام میدهد. و آرامکو قرار است یک میلیارد دلار در یک صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر برای تمرکز بر فناوری جدید سرمایه گذاری کند.
بر اساس گزارش الراجی کپیتال، با این حال، برای تحقق بخشیدن به جاه طلبی هاب داده، پادشاهی باید ظرفیت داده فعلی خود را از 60 مگاوات (MW) به 1300 مگاوات تا پایان دهه به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
اما چیزی که یک هاب را هدایت میکند، محتوا است پل برادسکی، تحلیلگر ارشد در شرکت تحقیقاتی مخابرات تله میگوید: «آنچه مردم در رایانهها و تلفنهای هوشمند در واشنگتن به آن نگاه میکنندبا محتوای جغرافیا مردم در خلیج فارس تفاوتی ندارد.
«در بیشتر موارد، آنچه مردم مصرف میکنند از حافظه پنهان محتوای محلی ارائه میشود. بنابراین شخصی در عربستان سعودی به احتمال زیاد یک مسابقه کریکت را از داخل یک سرور واقع در داخل کشور پخش میکند. این انبارها خود از مراکز اروپایی یا – تا حدی کمتر – آسیایی پر میشوند.
برای اینکه یک هاب باشید، میخواهید که دادهها به صورت محلی ذخیره شوند و به کاربر نهایی نزدیکتر شوند. شما به یک توده انتقادی از مردم نیاز دارید که مطالبه و خواهان محتوا باشند.»
بچههای کابلی
کلید این رشد کابلهای فیبر نوری هستند، لولههایی که 95 درصد از ترافیک اینترنت جهان را حمل میکنند. خاورمیانه از طریق مسیرهایی که از دریای مدیترانه عبور میکنند به اروپا و از طریق مصر و دریای سرخ به خلیج فارس متصل است.
تا به حال، پادشاهی از نقش مصر به عنوان بازیگر کابلی مسلط منطقه عقب نشینی کرده است.
اما با توسعه برنامه ریزی شده کابلهای فیبر نوری که برای تبدیل شدن عربستان به هاب فناوری اطلاعات ضروری است، این تغییر میکند. برادسکی میگوید: «هر زمان که میبینید مراکز داده بزرگ وارد میشوند، باید آنها را به کابلهای زیردریایی موجود متصل کنید که میتوانند تقاضای افزایشیافته را برطرف کنند یا به کابلهای بیشتری نیاز دارید».
برنامههایی برای STC برای ساخت این 1100 کیلومتر وجود دارد کابل ویژن عربستان سعودی که در امتداد ساحل دریای سرخ از جده تا الحقل در نزدیکی نئوم امتداد خواهد داشت.
طبق گزارش ها، این شرکت همچنین از سیستم ترانس اروپا آسیا (TEAS)، اولین کابل زمینی که در سراسر کشور پادشاهی، از راس الخیر در خلیج فارس تا عمان در اردن و سپس به اسرائیل عبور میکند، حمایت میکند. کابل دوم نیز در امتداد سواحل دریای سرخ برنامه ریزی شده است و سپس به سمت شمال به عقبه و اسرائیل میرسد. علاوه بر این، کابل Blue-Raman با بودجه Google در نزدیکی Neom فرود خواهد آمد.
محمد نجم مدیر اجرایی است SMEXیک سازمان غیردولتی مستقر در بیروت که برای پیشبرد حقوق دیجیتال در خاورمیانه و شمال آفریقا فعالیت میکند، میگوید: «از مصر، اردن و تونس، همه استعدادها به عربستان سعودی میروند. آنها هر کس را که میتوانند دریافت میکنند و تنها پول برای انگلیسی زبانان میپردازند.
اما ایجاد چنین اکوسیستم بزرگی برای تبدیل شدن به یک هاب دیجیتال فقط صرف هزینههای زیادی برای آن نیست.
راشل زیمبا، یکی از همکاران ارشد در مرکز امنیت جدید آمریکا در واشنگتن میگوید: «عربستان سعودی جاه طلبیهای زیادی دارد. اما همانطور که در سراسر جهان دیدهایم، بازآفرینی اکوسیستمی مانند سیلیکون ولی دشوار است و بخشی از آن به دریافت درست حمایت علمی، تجاری و حاکمیتی مربوط میشود.
پادشاهی همچنین باید تصمیم بگیرد که در چه زمینههایی میتواند نوآوری کند و در سطح جهانی رقابت کند و در چه زمینههایی نمیتواند.
زیمبا میگوید: «آنها کجای زنجیره تأمین صنعت فناوری خواهند بود تا از مصرفکنندگان بزرگ محصولات فناوری اطلاعات، نرمافزار و ابرهای داده دور شوند و در واقع خودشان آن را بسازند؟»
واشنگتن طی سه سال گذشته جنگ اقتصادی خود با چین را تشدید کرده و به صراحت اعلام کرده است که نمیخواهد کشورها از فناوری چین استفاده کنند. در نتیجه، غول مخابراتی چینی هوآوی قراردادهای شبکههای 5G خود در انگلستان و هند را از دست داده است به نوبه خود، پکن قوانینی را برای جلوگیری از دخالت شرکتهای فناوری ایالات متحده در کنسرسیومهای مخابراتی چین ارائه کرده است.
زیمبا میگوید: «مسئلهای که در حال حاضر هر حوزه قضایی در حال توسعه IT با آن مواجه است این است: «آیا از نرمافزار، سختافزار، شبکه و اجزای چینی یا آمریکایی استفاده میکنند؟»
اگر از فناوری چینی استفاده میکنند، در چه مرحلهای با خطر محدودیتهای ایالات متحده و فشار اطراف مثلاً قطعات و شبکههای هواوی مواجه میشوند؟ بسیاری از کشورهای خلیجفارس سالها با علامتهای سوالی در مورد نحوه هدایت رقابتهای فناوری چین و آمریکا مواجه بودهاند و این هنوز یک مساله است.
عربستان سعودی وارد سرمایه گذاریهای مشترک و مشارکت با شرکتهای فناوری در سطح جهان از جمله هواوی شده است. همچنین میزبان مرکز فناوری جهانی است و یک سرمایه گذاری مشترک بین روسیه و پادشاهی نیز وجود دارد.
زیمبا میگوید: «عربستان سعودی به نوعی کار با هر کسی را انجام میدهد، اما ممکن است استفاده از فناوریها در مشارکت با همه تولیدکنندگان رایج دشوار باشد. ما به ویژه شاهد نگاه ایالات متحده به استفاده از کنترل صادرات به عنوان ابزاری معنادارتر برای اجبار اقتصادی و سیاست خارجی هستیم.»
زیمبا معتقد است همچنین خطر ظهور اکوسیستمهای فناوری متفاوت و تکه تکه شده بیشتر است.
اما هر نگرانیای که ایالات متحده با عربستان سعودی دارد، فناوری احتمالاً حوزهای است که آنها دوست دارند به جای اینکه تحولات را یک تهدید بدانند، زمینههایی را برای همکاری با یکدیگر پیدا کنند.
نگرانیهای حقوق بشر
یکی دیگر از زمینههای نگرانی برای شرکتهای خارجی که در عربستان سعودی تجارت میکنند، حقوق بشر، حریم خصوصی دیجیتال و نظارت است.
پادشاهی قانون حفاظت از دادههای شخصی (PDPL) را معرفی کرده است، که در مارس 2023 به طور کامل اجرا شد، اما توسط گروههای حقوق دیجیتال مانند SMEX به آن انتقاد شده است و گفته این قانون ممکن است همچنان اجازه نقض حقوق حریم خصوصی و حفاظت از دادهها را بدهد.
SMEX در گزارش خود میگوید: «مشکل فی نفسه در متن قانون نیست، مشکل در کاربرد و اجرای آن در داخل عربستان سعودی با توجه به اقتدارگرایی پادشاهی است، »دولت آمریکا و بخش خصوصی نیز نگرانیهایی را ابراز کرده اند.
در ژوئیه 2022، اداره تجارت بین المللی که بخشی از وزارت بازرگانی است، اظهار داشت: «صنعت ایالات متحده متذکر شده است که بین برخی از این قوانین و مقررات مغایرتهای قابل توجهی وجود دارد که باعث ایجاد ابهام میشود. شاید مهمترین عامل… الزامات سختگیرانه بومیسازی دادههای عربستان سعودی است که با بهترین شیوههای جهانی برای حفظ حریم خصوصی و حفاظت از دادهها خارج از مرحله است و به طور بالقوه هزینه انجام تجارت در عربستان سعودی را افزایش میدهد…»
هر غول فناوری آمریکایی که به دنبال تعامل با پادشاهی است، باید چنین نگرانیهایی را دور بزند و همچنین با فشار سازمانهای غیردولتی و سایر گروهها در مورد حقوق بشر و حریم خصوصی دیجیتال مواجه شود.
شارز میگوید در حالی که شرکتهای فناوری خواهان تجارت عربستان هستند، ممکن است حفظ تعهدات اخلاقی و ارزشهای داخلی شرکت آسان نباشد. «سوالاتی در مورد ایمنی فضاهای آنلاین برای صداهای مخالف وجود دارد. و اگر به طور گسترده در مورد عربستان سعودی یک رهبر دیجیتالی مسئول در منطقه صحبت کنیم، همیشه این مسئولیت را نشان نداده است.
به عنوان مثال، SMEX گفت که خواسته است گوگل در سال 2021 در مورد گزارش بررسی حقوق بشر در خلیج فارس تحقیقی را انجام دهد، اما هنوز این گزارش را منتشر نشده وگوگل دلیل تأخیر آن را توضیح نداده است.
نجم میگوید: «ما همچنان در تلاش برای ایجاد فشار هستیم، زیرا مطمئن نیستیم همه این پروژهها با شرکتهای بزرگ در خلیج فارس،کاری انجام دادهاند یا خیر. مسئله این است که چه کسی دادهها را کنترل میکند و بررسی حقوق بشری آنها چیست؟ اگر یک شرکت فناوری آمریکایی هستید و در یک کشور مستبد تجارت میکنید، باید دقت لازم را انجام دهید.»
چنین نگرانیهایی ممکن است کمی برای تفکر ایجاد کند – اما در نهایت موفقیت یا شکست تمایل عربستان سعودی برای تبدیل شدن به یک مرکز دیجیتال منطقهای به دوام اقتصادی بستگی دارد.
برادسکی میگوید: «دولتها میتوانند آنچه را که میخواهند انجام دهند، اما در نهایت این به بازار بستگی دارد. این امکان وجود دارد که عربستان سعودی به یک مرکز بزرگ فناوری اطلاعات و ارتباطات تبدیل شود.
منبع: میدل ایست آی