فیلم سینمایی «نورة»، که در ماه دسامبر در جشنواره فیلم دریای سرخ عربستان سعودی در جده به صورت محلی نمایش داده شد، به عنوان اولین فیلم سعودی در بخش «نگاه ویژه کَن» اکران شد. حضور تیم سعودی سازنده این فیلم در جشنواره کن با رویدادهای حاشیهای همراه بود که حتی بیش از خود فیلم توجهات را به سوی خود جلب کرد.
این فیلم توسط توفیق الزیدی، کارگردان نامآشنا و پیشرو دهه ۱۹۹۰ و در دوران ممنوعیت فیلمسازی در عربستان تولید شده است. نورة، اولین فیلم سعودی است که در منطقه تاریخی “العلا” فیلمبرداری شده است. این فیلم همچنین برنده اصلی جایزه بودجه مسابقه فیلم داو کمیسیون فیلم عربستان سعودی شده است. نوره روایت زندگی دختری را به نمایش میگذارد که از یک سو با سنتهای جامعه مواجه است و از سوی دیگر برای رشد و رهایی تلاش میکند؛ روایتی که برای بسیاری از زنان خاورمیانه بسیار آشناست.
نوره، شخصیت اصلی این فیلم، دختر جوان بیسواد و یتیمی در روستایی دورافتاده است. او بهاجبار ازدواج میکند و در آن گرفتار میشود اما نیازمند شکوفایی و ابراز خودش است. این نقش را بازیگر تازهکار سعودی «ماریا بهراوی» برعهده دارد. او در این روستا با هنرمندی به نام نادر، با نقشآفرینی ستاره سعودی یعقوب الفرحان (رشاش)، برخورد میکند که نقاشی را رها کرده و برای تدریس راهی این روستا شده است. این ملاقات بکر و خالص اشتیاق به هنر و بهدنبال آن زندگی دور از روستا را در «نوره» بیدار میکند.
چه فیلم هایی به بخش نگاه ویژه راه پیدا می کنند؟
به دلیل همین سوژه و روایت داستانی متفاوت فیلم است که آن را نماینده عربستان در بخش نگاه ویژه (Un Certain Regard) کرده است. بخش نگاه ویژه مربوط به فیلمهایی است که از نگاه متفاوتی به موضوعات مینگرند و با سبکی غیرمعمول، داستانی غیرسنتی را روایت می کند. بخش نگاه ویژه که از سال 1978 به بخشهای جشنواره افزوده شده است، با هدف ایجاد فضایی برای دیده شدن فیلمسازان جدید، فیلمهایی که از تکنیکهای مبتکرانه برای روایت داستان خود بهره میبرند، و یا آثاری از کشورهایی با ظرفیت و تولیدات سینمایی کمتر، فعالیت میکند. نکته حائز اهمیت این است که در این بخش عمدتا آثاری از کشورهای کمتر مطرح در عرصه فیلمسازی و در بخش غیررقابتی جشنواره به نمایش در میآیند. جایزه این بخش که به همه آثار نگاه ويژه تعلق میگیرد، معادل 30هزار یورو است که توسط هیئت داوران به این آثار اهدا میگردد. علت اضافه شدن این بخش غیررقابتی به جشنواره کن این بوده که فیلمهایی که استانداردهای لازم برای ورود به بخش رقابتی را نداشته و حاصل تلاش کارگردانان و بازیگران جوان و تازهکار هستند نیز فرصتی برای نمایش خود داشته باشند و از این طریق مخاطبان بیشتری نیز جذب جشنواره شوند.
حاشیههایی دیدنیتر از متن
پس از نمایش این فیلم سعودی در بخش فیلمهای منتخب جشنواره فیلم کن، مراسم پذیرایی این فیلم با حضور دستاندرکاران تهیه آن برگزار شد. در این مراسم خانم جمانا الراشد، مدیرعامل گروه پژوهش و رسانه سعودی و عضو هیئت امنای جشنواره فیلم دریای سرخ نیز حضور داشت.
در حاشیه جشنواره فیلم کن، مراسم شبنشینی بزرگداشت زنان در سینما از سوی بنیاد فیلم دریای سرخ با همکاری ونیتیفر برگزار شد. طی شبنشینی شنبهشب که به ابتکار خانم جمانا الراشد، برگزار شد، از شش زن فعال در زمینه سینما قدردانی به عمل آمد. در این مهمانی ستارههای نامدار سینمای جهان نیز حضور داشتند و بر ضرورت دعوت از زنان در اقصینقاط جهان به مشارکت در جهان سینما و بیان روایتها از زاویه دید یک زن تاکید کردند. از نکات قابل توجه این مراسم، حضور مهلقا جابری، مدل ایرانی حاضر در جشنواره، در آن ضیافت بود. جابری پیش از این نیز به دعوت عربستان، در جشنواره فیلم دریای سرخ جده 2023 حضور یافته بود.
بنیاد فیلم دریای سرخ از سالهای گذشته فعالیتهای قابل توجهی در عرصه فیلمسازی و در قالب هنکاری با فیلمسازان مطرح و پروژههای پربیننده داشته است. سال گذشته این بنیاد با همکاری فرانسه یکی از مهمترین فیلمهای کن 2023 را با نقشآفرینی جانی دپ تولید کرده بود. بنیاد فیلم دریای سرخ با تولید مشترک بینالمللی غریبه نیست. این نهاد از زمانی که در سال ۲۰۱۹ شروع به کار کرد، از حدود ۱۷۰ فیلم از جهان عرب و آفریقا، حین تولید و پس از تولید حمایت کرده است.
جمانا الراشد کیست؟
فعالیتهای گسترده این بنیاد و شناخته شدن آن در عرصه بینالملل و همین طور اعتباری که جشنواره فیلم دریای سرخ که عمدتا به واسطه حضور ستارگان جهانی سینما به دست آمده است، بیش از هر چیز مدیون اقدامات جمانا الراشد است. خانم الراشد که تحصیلات خود را در لندن سپری کرده، اولین زنی است که به سمت مدیر عاملی گروه تحقیقات و رسانه عربستان در سال 2020 رسیده است. وی پیش از این روزنامهنگار روزنامه سعودی «الریاض» و همچنین روزنامه «عرب نیوز» چاپ لندن بود که در سال 2022 به عنوان رئیس بنیاد فیلم دریای سرخ منصوب شد و نقش قابل توجهی در تغییر راهبردهای این بنیاد ایفا کرد.
گروه رسانه و تحقیق عربستان (SRMG) بزرگترین گروه رسانهای یکپارچه در منطقه خاورمیانه که بیش از 172 میلیون مخاطب در سراسر جهان به خود اختصاص داده و شامل پایگاههای خبری-تحلیلی شناخته شدهای از جمله «الشرق الاوسط»، «عرب نیوز»، «اقتصاد الشرق مع بلومبیرغ»، «بیلبورد عربیة» و «اندبندنت عربیه» میباشد. از همین رو او مدیر نسخه فارسی ایندیپندنت عربی با نام «ایندیپندنت فارسی» به سردبیری کاملیا انتخابی فرد است. این وبسایت رویکردی مخالف جمهوری اسلامی داشته و کاملا در حمایت و تایید سیاستهای بن سلمان فعالیت میکند. اغلب اخبار مرتبط با اقدامات و برنامههای جمانا الراشد و موسسات مربوط به او توسط ایندیپندنت فارسی پوشش داده میشود.
آشنایی او با فرهنگ غربی و ارتباطات گستردهاش با اهالی رسانه و فیلم در کشورهای غربی، مزیتی است که مجموعه تحت مدیریت وی را در جشنوارهها و مسابقات بینالمللی به شهرت خوبی رسانده است. او ارتباط خوبی با خاندان آلسعود و شخص بنسلمان دارد و سال گذشته نیز به دستور ولیعهد، به عضویت هیئت مدیره دانشگاه ملک سعود منصوب شد. او توسط سایت «فوربز خاورمیانه[1]» در لیست 100 زن اقتصادی قدرتمند 2024 قرار گرفته است.
مجله «هی[2]» مستقر در امارات که نمونه عربی نشریه بریتانیایی She است، در گزارشی که در آن به عملکرد خانم الراشد و بنیاد فیلم دریای سرخ در جشنواره کن پرداخته، او را نماد ظرافت و پایداری توصیف کرده و ابتکار او در برگزاری جشن ویژه زنان در حاشیه جشنواره را ستوده است.
تا سال ۲۰۱۷، تولید و اکران فیلم و به طور کلی فعالیت در صنعت سینما در پادشاهی سعودی ممنوع بود. در راستای تحولات اقتصادی-فرهنگی در این کشور و به رهبری محمد بنسلمان، این ممنوعیت لغو شده و سینما و فیلمسازی به کانون توجه در عرصه فرهنگی، گردشگری و حتی اقتصادی تبدیل شد. این کشور برای اولین بار در سال 2017، تنها 4 ماه پس از پایان تعطیلی رسمی سینماها در عربستان و 9 روز پیش از شروع به کار نخستین سالن سینما در ریاض، اعلام کرد که در جشنواره کن حضور خواهد داشت. اولین حضور این کشور در جشنواره فیلم کن در قالب غرفهای بود که در ان چندین پنل برای ایجاد ارتباط میان نمایندگان جهانی و فیلمسازان سعودی تدارک دیده شده بود. وزیر فرهنگ وقت سعودی در این باره گفته بود: عربستان سعودی در حال توسعه صنعتی پویا و پایدار است که از تمام مراحل چرخه تولید فیلم حمایت کرده و مکانهای خاص بسیاری را برای کشف شدن در اختیار فیلمسازان جهان قرار میدهد.
دولت عربستان در سالهای اخیر سرمایهگذاری زیادی در بخش سینما و تولید فیلم انجام داده و میزبانی آن از جشنوارهها و هنرمندان سرشناس جهانی نشان میدهد عزم این کشور برای نقشآفرینی و کسب درامد در این حوزه جدی است. این فعالیتهای هنری از جمله ابزارهایی است که دولت سعودی با استفاده از آن، اقدام به تطهیر چهره متحجر و ضدهنری خود کرده و در تلاش است ایماژی مترقی از خود به نمایش بگذارد.