عربستان مدتها اصرار داشت که تنها در صورتی میتواند رژیم صهیونیستی را به رسمیت بشناسد که تلآویو طرح صلح عربی و راهحل دو کشوری را که در سال 2002 آغاز شد، بپذیرد. بر مبنای این طرح، ایجاد یک کشور فلسطینی به رسمیت شناخته شده بین المللی براساس مرزهای 1967 با پایتختی قدس شرقی، بازگشت آوارگان و خروج اسرائیل از بلندیهای جولان اشغالی در ازای به رسمیت شناختن و عادی سازی روابط با اسرائیل پیشبینی شده است.
ماه گذشته، شاهزاده ریما بنت بندر آل سعود، سفیر سعودی در آمریکا، گفت که کشورش بر ادغام روابط سعودی با اسرائیل تمرکز میکند، نه عادی سازی! وی همچنین صلح اسرائیل و فلسطین را «منطبق با چشم انداز 2030» پادشاهی توصیف کرد.
ریما بت بندر آل سعود در مصاحبه خود افزود: سعودی «میخواهد اسرائیل را در رفاه ببیند، همانطور که میخواهد فلسطین را در رفاه ببیند».
این درحالی است که یکشنبه گذشته (9 جولای) شبکه آمریکایی CNN به نقل از بایدن گفت: «اسرائیل و سعودی راه درازی برای دستیابی به توافق جهت عادی سازی روابط بین خود دارند».
براساس گزارش کارنگی، زمانی که نتانیاهو در اوایل سال 2023 به قدرت بازگشت، متعهد شد که بر دو هدف سیاست خارجی تمرکز کند: جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای و دستیابی به عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی.
با این حال، از ابتدای بازگشتش به قدرت، وی توجه خود را به امور داخلی، به ویژه تلاشهای سیاستمداران افراطی در ائتلاف حاکم خود برای تصویب پیش نویس قانونی که قدرت قوه قضائیه را محدود میکند، معطوف کرد. اصلاحاتی که موجی از اعتراضات مردمی بی سابقه را برانگیخت و عملاً رژیم صهیونیستی را فلج کرد، تا اینکه نتانیاهو تعلیق موقت این پروژه را اعلام و بر آغاز رایزنیهای بیشتر به منظور دستیابی به مصالحه تاکید کرد.
علاوه بر این، احزاب راست افراطی در ائتلاف حاکم او برای گسترش پایگاههای شهرکسازی در کرانه باختری و اعمال فشار بیشتر بر تشکیلات خودگردان فلسطین که هماکنون با مشکلات متعددی مواجه است، فشار میآورند. این امر منجر به تشدید تنشها در کرانه باختری و درگیری کوتاه با جهاد اسلامی در نوار غزه شده است.
بر اساس این گزارش، با توجه به مشغله اسرائیل به مشکلات داخلی خود، منطقه به شکل غیرمنتظرهای به مجموعه تغییراتی که شاهد آن است ادامه میدهد، عربستان سعودی و ایران با میانجیگری چین توافق کردند که سفارتخانههای خود را بازگشایی کنند و گامهایی برای کاهش تنش میان خود بردارند.
همچنین گزارشهای مطبوعاتی حاکی از آن است که ایالات متحده آمریکا و ایران در حال مذاکره غیرمستقیم برای رسیدگی به مسائل مربوط به برنامه هستهای ایران و سایر موضوعات مورد مناقشه هستند. به همین ترتیب، سایر کشورهای رقیب منطقه مانند ترکیه و مصر، امارات و قطر و مصر و ایران نیز مجموعهای از اقدامات را برای بستن صفحه اختلافات دیرینه خود انجام دادهاند.
با توجه به همه این مسائل، براساس گزارشات رسیده عربستان سعودی و آمریکا در حال مذاکره در مورد امکان دستیابی به عادی سازی روابط بین پادشاهی و اسرائیل در قالب و چارچوب توافق ابراهیم هستند. اگرچه که هنوز مشخص نیست که این تحولات چه اهمیتی خواهند داشت، اما تعامل بین این رویدادها نشاندهنده نقش فزآینده و محوری عربستان در سیاست منطقهای و ناهماهنگی در اسرائیل بین اولویتهای داخلی و داخلی است.
عربستان سعودی به دلیل غنی بودن از منابع انرژی و جایگاه رهبری در سازمان کشورهای صادرکننده نفت، همواره نقش برجستهای در اقتصاد جهانی ایفا کرده است. براساس این مقاله، روش تفکر سعودی در دهه گذشته با روی کار آمدن محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان شروع به تغییر کرده است. این کشور در مسائل سیاست خارجی رویکردی قاطعانهتر و کمتر متکی به آمریکا اتخاذ کرده است.
بر اساس این گزارش، بن سلمان در حال بررسی تمامی گزینههای موجود برای ایجاد موازنه در روابط کشورش است. این کشور روابط نزدیکی با چین در سالهای اخیر برقرار کرده است به صورتی که چین به اولین مقصد صادرات نفت عربستان تبدیل شده است.
در این گزارش آمده است؛ درست است که آمریکا همچنان یک متحد کلیدی برای پادشاهی به ویژه در مسائل مربوط به امنیت منطقه خلیج فارس است، اما به نظر میرسد بن سلمان به دنبال دستیابی به تعادل بیشتر در سیاست خارجی عربستان است. طبق این گزارش در چارچوب تمایل بن سلمان برای بررسی گزینههای جدید، مقامات سعودی ابراز تمایل کردهاند که امکان عادیسازی روابط با اسرائیل را در شرایطی خاص مهیا کنند.
قاطعیت عربستان در این موضوع با منافع آمریکا تلاقی پیدا کرد و بایدن با استفاده از این فرصت، روابط کشورش با عربستان را بهبود بخشید، دامنه پذیرش اسرائیل در منطقه را گسترش داد و به مقابله با نفوذ چین پرداخت.
در همین راستا جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی و همینطور آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا سفرهایی را در طی ماههای گذشته به عربستان سعودی داشتهاند.
گزارشهای مطبوعاتی حاکی از آن است که شروط عربستان برای عادی سازی روابط با اسرائیل شامل؛ ضمانتهای امنیتی از سوی آمریکا مشابه با کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، امکان دستیابی به سامانههای پیشرفته تسلیحاتی آمریکایی و مجوز برای داشتن فن آوری هستهای غیرنظامی است. همچنین عربستان خواهان تعهد رژیم صهیونیستی به فرآیندی که منجر به دستیابی به راه حل دو کشوری با فلسطینیها میشود، است.
علیرغم وجود پیچیدگیهای بسیار در زمینه این خواستهها، به نظر میرسد دو طرف بر سر عادیسازی روابط میان پادشاهی و رژیم صهیونیستی بتوانند چانهزنی لازم را انجام دهند. در همین حال، به نظر میرسد که رژیم صهیونیستی که به مشکلات داخلی عدیدهای مشغول است، رویکرد قدیمی عربستان را اتخاذ کرده است یعنی به جای پیشروی در سیاست خارجی خود، عقبنشینی کرده است.
در مورد دو موضوع اصلی که در هسته اولویتهای سیاست خارجی نتانیاهو قرار دارند، اسرائیل در حاشیه نشسته است در حالی که آمریکا مستقیماً با عربستان سعودی در مورد عادی سازی روابط و به طور غیرمستقیم با ایران در مورد مسائل هستهای در حال مذاکره است.
روابط دشوار بین نتانیاهو و بایدن بر همه این تلاشهای دیپلماتیک سایه افکنده است. آمریکا علیرغم همه حمایتهای خود، بارها اعتراض خود را نسبت به اقدامات اسرائیل در کرانه باختری اعلام کرده است. همچنین کاخ سفید همچنان راهحل دو دولتی، هر چقدر هم که این ایده خیالی به نظر برسد، را تنها راهحل مسئله فلسطین میداند.
در این گزارش آمده است: تعقیب دیوانهوار سیاستمداران راست افراطی در ائتلاف حاکم نتانیاهو برای اجرای پیشنویس اصلاحات قضایی نیز واکنشهای زیادی را از سوی دولت آمریکا و بخشهای بزرگی از جامعه یهودی آمریکا برانگیخته است. این شکاف فزآینده بین آمریکا و اسرائیل باعث شد بایدن از دعوت از نتانیاهو برای سفر به واشنگتن خودداری کند، که با توجه به روابط نزدیک تاریخی بین رژیم صهیونیستی و آمریکا این امر یک تحول بزرگ به حساب میآید.
از سوی دیگر، پاسخ نتانیاهو محتاطانه بود و حتی مخالفت خود را با هرگونه توافق جدید احتمالی بین آمریکا و ایران پنهان کرد. وی اگرچه که خاطرنشان کرد که چنین توافقی برای اسرائیل الزام آور نخواهد بود، اما از مخالفت کامل و صریح همانند مخالفت گذشته خود با توافق هستهای 2015 پرهیز کرد.
با این حال، با توجه به ترکیب ائتلاف راستگرای نتانیاهو، رسیدگی همزمان به چالشهای خارجی و داخلی رژیم صهیونیستی، کار دشواری برای نتانیاهو خواهد بود. تندروها در داخل دولت همچنان به پیشبرد دستور کار داخلی خود ادامه میدهند که وی را در موقعیت ناخوشایندی قرار میدهد.
بر اساس این گزارش، سیاستهایی که شرکای ائتلافی او در پیش گرفتهاند، مسیر او را در راستای دستیابی به اهداف سیاست خارجیاش تضعیف میکنند و بر پیچیدگیهای موجود در روابط با آمریکا میافزایند.
بر اساس گزارشها، مقامات آمریکایی به همتایان اسرائیلی خود هشدار دادهاند که اقدامات کنونی اسرائیل در کرانه باختری و قدس، تلاشهای عادیسازی با عربستان سعودی را تضعیف خواهد کرد. «درست است که این چالشها بین سیاست داخلی و خارجی در اسرائیل بی سابقه نیست، اما هرگز دولت تا این حد افراطی نبوده و احزاب راست افراطی در ائتلاف نیز تا این حد مصمم به پیشبرد اهداف و سیاستهای داخلی خود بدون توجه به هزینههای خارجی نبودهاند».
شاید بحث در مورد امکان عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل اصلیترین موضوعی باشد که باید منتظر ماند و دید که چگونه پیش خواهد رفت. براساس این گزارش: «اگر روابط عادی شود، این امر اهمیت محوری نقش فعال عربستان در منطقه و پذیرش اسرائیل در جهان عرب را افزایش میدهد. همینطور از حضور آمریکا در منطقه در راستای مقابله با چین حمایت میکند».
منبع: الخلیج الجدید