شعرخوانی گروهی از جوانان در مدح حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) و صحنههای زیبایی از گریه و توبه جوانان بخشی از برنامه جشنواره سالانهای بود که در پادانگ اندونزی برگزار می شد.
این جشنواره به عنوان بخشی از برنامههای یک جنبش محافظه کار اسلامی جدید در اندونزی به نام حركة الهجرة برگزار شد.
بر اساس گزارش روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز، این جنبش میلیونها مسلمان از جمله بسیاری از جوانان را به لطف تبلیغات وعاظ معروف در اینستاگرام به خود جذب کرده است.
عضویت در حركة الهجرة اندونزی به معنای یک زندگی اسلامی تر است، و این شامل همه چیز از لباس تا روابط اجتماعی است. این بدان معناست که زنان بیشتری محجبه شدهاند و مردان بیشتری شروع به گذاشتن ریش و پوشیدن لباس های مذهبی کردهاند.
به گفته این روزنامه آمریکایی، طرفداران این جنبش هر ایدهای که ممکن است طبق قوانین اسلامی ممنوع باشد، مانند قرار ملاقات یا حتی گاهی اوقات موسیقی سکولار را رد می کنند. این شکل از دینداری ممکن است در اندونزی گسترده نباشد (به جز استان آچه)، اما در بسیاری از کشورهای جهان اسلام، به ویژه کشورهای عربی، پاکستان و مالزی، ثروتمندترین همسایه اندونزی، رایج است.
ظهور این جنبش در اندونزی برای بسیاری از کشورهای غربی، به ویژه کشور همسایه آن استرالیا و همچنین ایالات متحده،که این کشور واقع بین اقیانوس هند و اقیانوس آرام را در برنامه مهار چین استراتژیک می داند، اگرچه نگران کننده نیست اما مورد توجه است.
محبوبیت حركة الهجرة اندونزی باعث نگرانی دولت شده است
محافظهکاری اسلامی سالها در اندونزی در حال افزایش بوده است، اگرچه دولت مدتها تلاش کرده است تا جامعه را سکولار و از نظر مذهبی متنوع نگه دارد.
شکی نیست که نسخه کنونی حركة الهجرة در استفاده از شبکههای اجتماعی برای گسترش دعوت خود متمایز است و در مقبولیت در بین جوانان ممتاز است. علاوه بر این، محبوبیت بسیار زیاد آن باعث نگرانی مقامات دولتی و مذهبی شده است، که ادعا میکنند ممکن است نسخه معتدلتری از اسلام را تضعیف کند.
قمرالدین امین، معاون وزیر امور دینی اندونزی، گفت که وزارت او شروع به ترویج یک روایت متقابل برای مقابله با حركة الهجرة اندونزی کرده است. امین توضیح داد که نسخه محافظه کارانه ترویج شده توسط این جنبش مناسب جامعه اندونزی نیست.
به گفته دادی دارمادی، استاد دانشگاه اسلامی شریف هدایت الله جاکارتا، از دیدگاه دولت، حركة الهجرة بر «ایدئولوژی بسیار خطرناک وهابیت» تکیه دارد. دارمادی پیروان این جنبش را «مسلمانان دوباره متولد شده» توصیف کرد.
اما واعظ اسلامی دیری سلیمان که در این جشنواره سخنرانی کرد، در مصاحبهای گفت که پیروان جنبش از درک نادرست نیات خود رنج می برند. او توضیح داد: “ما در مورد افراط گرایی صحبت نمی کنیم و با دولت نمی جنگیم. ما به سادگی می آییم تا تجربیات همه را در مورد احساس آنها پس از گرویدن به اسلام گوش دهیم.”
تعداد پیروان این جنبش ده ها میلیون نفر تخمین زده می شود و نفوذ آن در رسانه های اجتماعی گسترش یافته است
ارقام روشنی وجود ندارد که تعداد پیروان حركة الهجرة اندونزی را نشان دهد، اما تخمین زده می شود که تعداد آنها بر اساس تعداد دنبال کنندگان طرفداران شناخته شده حركة الهجرة در شبکه های اجتماعی، حداقل دهها میلیون نفر باشد. البته این اعداد به این معنی نیست که همه اینها از پیروان بسیار وفادار جنبش هستند، بلکه ممکن است فقط پیروان فراخوانهای آن باشند.
این جنبش که عمدتاً توسط افراد مشهور و نسل جدیدی از علمای مسلمان رهبری میشود، همچنان در نسل جوان اندونزی مورد توجه قرار گرفته است و این بخش از جمعیت به افزایش نفوذ جنبش کمک میکند، نه تنها به این دلیل که بخش بزرگی از جمعیت کشور را در بر می گیرد، بلکه همچنین برای آشنایی با فناوری و رسانههای اجتماعی.
این یک جریان متنوع است که شامل سلفیها و اصلاح طلبان میشود
در اصل، حركة الهجرة از مسلمانان اندونزی میخواهد که شیوههای زندگی کمتر اسلامی را برای داشتن سبک زندگی اسلامیتر کنار بگذارند، اما به نظر میرسد که حتی اگر گهگاه به آن توجه کند، چندان روی جنبههای سیاسی تمرکز ندارد.
بر اساس گزارش «500 مسلمان» که توسط مرکز سلطنتی تحقیقات راهبردی اسلام مستقر در اردن با همکاری مرکز تفاهم بین مسلمانان و مسیحیان شاهزاده الولید بن طلال در دانشگاه جورج تاون آمریکا منتشر شده است، بسیاری از مسلمانان اندونزی، به ویژه نسل هزاره، این جنبش را فرصتی برای تبدیل شدن به نسخههای بهتر از خود و نزدیکتر به خدا می دانند.
این تحول می تواند بسته به التزام افراد به مضامین تعلیمی توسط جنبش تدریجی یا ناگهانی باشد، افراد عضو جنبش از مشاهیر و واعظان، تا فارغ التحصیلان خاورمیانه با گرایشات سلفی، تا علمای میانه رو و مدرن، متفاوت هستند. البته بر اساس گزارش 500 مسلمان، برخی از گرایشهای سلفی به نظر میرسد که بر موج بزرگتری سوار شدهاند.
تهجد به جای رقصیدن در کابارهها
با این حال، گزارش می گوید نمی توان تأثیرات مثبت این جنبش را انکار کرد. مسلمانان بیشتر و بیشتر در حال تعلیم دین خود هستند و به جای مراکز خرید به مساجد و مجالس (گروه های مطالعات اسلامی) می روند و به جای رقص در کاباره ها نماز تهجد می خوانند.
این احیای معنوی جدید بر تغییرات اجتماعی و اقتصادی نیز تأثیر گذاشت. اطمینان از مصرف محصولات حلال، منجر به رونق تقاضا برای این محصولات شده است، از نیاز به سرمایه گذاری در شرکت های منحصراً مبتنی بر شریعت گرفته تا صنایع رو به رشد پوشاک اسلامی و لوازم آرایشی.
بسیاری از واعظان جنبش علمیت محدودی دارند
با شتاب گرفتن حركة الهجرة اندونزی، نیاز به یافتن معلمان معنوی برای دانش آموزان با انگیزه، ناگزیر افزایش مییابد. در زمانهای قدیم، برای آموختن صحیح علوم مختلف اسلامی، باید سالها در مدارس اسلامی یا مدارس شبانه روزی اسلامی (که در اندونزی به نام pesantrens شناخته می شوند) شرکت میکردند و سالها و تلاشهای طولانی طول می کشید تا خود را مبلغ یا عالم معرفی کنند.
اما در اندونزی، واعظان حتی با صلاحیت مذهبی اندک، ناگهان این فرصت را پیدا کردند که سعی کنند قرآن را تفسیر کنند و احکامی را از صحیح بخاری استخراج کنند، بدون اینکه حتی بر علوم عربی و سایر علوم دینی تسلط داشته باشند و علیرغم فقدان ظاهری صلاحیت، این مدافعان به لطف الگوریتمهای رسانههای اجتماعی که در ارزیابی کلیکها و محتوای بحث برانگیز نسبت به تخصص بی تفاوت هستند، محبوبیت پیدا کردهاند.
و در گرایش به ساده سازی و حل و فصل بدون اشاره به اجتهادات و آراء، شاید هیچ چیز نتواند با علمای سلفی که جزء لاینفک حركة الهجرة هستند، رقابت کند. آموزه های ساده انگارانه آنها از اسلام، که برای درک دین فقط به قرآن و مجموعههای حدیثی اصلی نیاز است، برای بسیاری جذاب است.
قاطعیت آنها به ویژه در اعلام «حرام» یا «بدعت»، حتی در مواردی که اختلاف نظر مشروع وجود دارد، برای برخی به عنوان حفظ طهارت در برابر دنیای جعلی جذاب است. پس جای تعجب نیست که سلفی گری از نهضت هجرت بیشترین بهره را برده است.
اما داخل حركة الهجرة اختلاف نظر هم وجود دارد. اجازه دادن به جشن میلاد پیامبر صلی الله علیه و آله غالباً به منبع اختلاف بین واعظان و پیروان آنها در درون جنبش تبدیل میشود.
بحث داغ دیگر این است که آیا حکومت امروز اندونزی باید اطاعت شود یا خلافت اسلامی جایگزین شود؟ با این حال، طبق گزارش «500 مسلمان»، این دو موضوع به ندرت به طور آشکار مورد بحث قرار می گیرند.
و علمای دینی سنتی به آن پاسخ می دهند
از نظر تاریخی، دینداری در اندونزی گاهی تحت تأثیر شخصیت محلی بود، بنابراین برخی از واعظان جدید از طریق رسانههای اجتماعی به برخی از اعمال در اندونزی حمله میکنند که آنها را بدعت می دانند.
علما و دینداران مسلمان سنتی اندونزی که به طور رسمی، اسمی یا فرهنگی به NU یا محمدیه تعلق دارند، اغلب از این حملات رنج می برند. آنها این فدائیان حركة الهجرة را سلفی و نوآموزان خودآموختهای توصیف می کنند که دانش ظاهری از اسلام دارند یا قادر به درک عمق دین نیستند (یا نمی خواهند).
سنت گرایان به جای «هجرت» اصطلاح «توبه» را ترجیح می دهند. آنها همچنین پیشنهاد میکنند که کسانی که اخیراً مهاجرت کردهاند و/یا توبه کردهاند، باید تلاش کنند تا اسلام را از معلمی بیاموزند که از طریق زنجیرهای متشکل از معلمان بهطور محکم بر سنت استوار است و زیاد به شیخ گوگل یا امام یوتیوب متکی نیست.
و این گزارش میگوید، دو طرف میتوانند از یکدیگر بیاموزند، زیرا کسانی که در حال حاضر در جنبش مهاجرت اندونزی دخیل هستند میتوانند از آموزش کلاسیک اسلامی زیر نظر علمای دینی بهرهمند شوند.علما و واعظان سنتی یا رسمی نیز باید تلاش خود را در استفاده از اینترنت و رسانههای اجتماعی مضاعف کنند تا دانش خود را به گونهای به اشتراک بگذارند که با مخاطبان گستردهتر، به ویژه جوانان شهری طنین انداز شود.
سازگاری، میانه رو بودن، بها دادن به مشورت متقابل، احترام به علما و انعطاف پذیری در مسائل اختلافی از ویژگی های اسلام در اندونزی در طول سالها بوده است.
60 درصد از جوانان خود را “فوق العاده محافظه کار” می دانند
حركة الهجرة اندونزی در زمانی ظهور کرده که احزاب اپوزیسیون اسلام گرا پر سر و صداتر شده اند. به عنوان مثال، آن احزاب موفق شدند صدها نفر را برای اعتراض به ساخت کلیساهای مسیحی بسیج کنند. سال گذشته، آنها به تصویب قانونی برای ممنوعیت رابطه جنسی خارج از ازدواج در اندونزی کمک کردند.
و شرکت تحقیقاتی Alvara در سال 2019 یک نظرسنجی در بین نسل هزاره و نسل Z انجام داد. این نظرسنجی نشان داد که 60٪ از پاسخ دهندگان (حدود 1500 نفر) در 34 منطقه خود را “فوق العاده محافظه کار” می دانند.
در حالی که آمار اکانتهای اینستاگرام 12 حامی برجسته حركة الهجرة در اندونزی را نشان می دهد که حداقل 45.8 میلیون دنبال کننده دارند.
آنها بدون آشنایی به اندونزی دعوت می کنند
بازیگران و نوازندگانی که به حركة الهجرة اندونزی تعلق دارند، از حسابهای رسانههای اجتماعی خود استفاده کردهاند تا علناً کشف دوباره ایمان و اعتقاد خود را جشن بگیرند. جوانان همچنین از ابتکار “اندونزی بدون قرارهای دوستی Indonesia Without Dating ” حمایت کرده اند که سنت ازدواج را ترویج می دهد.
این در کشوری اتفاق میافتد که در سال 2012، نسبت کودکان بدون شناسنامه نزدیک به 50 درصد رسیده است و یکی از دلایل این تعداد زیاد، کودکان خارج از ازدواج بودهاند.
از سوی دیگر، اگرچه تعدد زوجات در بسیاری از مناطق اندونزی امری رایج است و توسط مسلمانان و غیرمسلمانان انجام می شود، اما این کشور یکی از بزرگترین کشورهای جهان اسلام در محدود کردن این حق مجاز توسط قوانین اسلام است.
حركة الهجرة جایگاه خود را در میان فرهنگ غنی مذهبی اندونزی پیدا می کند. این کشور با 5 دین رسمی و بیش از 200 مذهب غیر رسمی پرجمعیت ترین کشور مسلمان است.
اکثریت 230 میلیون مسلمان، نوعی از اسلام را پذیرفته اند که دین را با آیینهای محلی، مانند زیارت قبور اجداد، ترکیب می کند.
نیسا اوکتا میرزا، 27 ساله، که در حال آماده شدن برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد است، گفت که از سال 2014 عضو حركة الهجرة بوده است. زمانی که او برای اولین بار حجاب داشت، پدر و مادرش مخالفت کردند زیرا هیچ کس در خانواده حجاب نداشت. او به یاد می آورد که یک بار یکی از بستگانش از او انتقاد کرد و گفت: “به داعش پیوستی؟”
نیسا توضیح داد که از امروز دیگر سراغ موتورسیکلت سواری که توسط مردان رانندگی میشود نخواهد رفت، زیرا تحت تأثیر طرفداران حركة الهجرة قرار گرفته است که مردان را تشویق میکنند با زنان خارج از ازدواج مخلوط نشوند.
او گفت که برای ساعتهای طولانی تماشای سریالهای کرهای را متوقف کرده است، زیرا این عادت ساعات خواب او را کاهش داده و کیفیت زندگی او را تحت تاثیر قرار داده است که همانطور که توضیح داد با ایمان او نیز در تضاد است.
در اواخر سال جاری، نسا قصد دارد رزومه خود را برای یکی از دوستانش بفرستد تا به او در “التعارف” (آشنایی) کمک کند، کلمهای که در آنجا برای توصیف ازدواج ترتیب داده شده استفاده می شود.
اما دولت نگران برخی از این اقدامات است که گفته می شود جامعه چند مذهبی کشور را تضعیف می کند.
قمررالدین امین، معاون وزیر اندونزی در امور دینی، گفت که دفتر وی از مبلغان مسلمان میخواهد که بر این ایده تاکید کنند که اسلام “تنوع را جشن می گیرد.” وی خاطرنشان کرد که برخی از پیروان این جنبش شروع به ساختن مسکن فقط برای مسلمانان کرده اند و یا از زنان به خاطر بی حجابی انتقاد می کنند.
دولت فعالیت گروهی که خواستار تأسیس خلافت اسلامی بودند را ممنوع کرد
ظهور اسلام محافظه کار در اندونزی نگرانیهای دولت را تشدید کرده است. دولت رئیس جمهور جوکو ویدودو، در سال های اخیر برخی از گروه ها مانند حزب التحریر و الجبهة الدفاعية الإسلامية را پس از آن که آنها خواستار ایجاد خلافت اسلامی در اندونزی شدند، ممنوع کرد.
اولو الابصار عبدالله، یکی از مقامات ارشد انجمن نهضت العلماء، گفت که پیروان حركة الهجرة «می خواهند اسلام به یک هویت بسته تبدیل شود، یک نشان فرهنگی که آنها را از بقیه جامعه متمایز می کند. اما ما به آنها چراغ سبز ندادیم که به نام اسلام صحبت کنند و یا تنها نماینده اسلام شوند.»
انجمن نهضت العلماء از دولت خواسته است تا جشنواره سالانهای را که در باندانگ تحت عنوان “HijrahFest” برگزار می شود، ممنوع کند. برخی معتقدند جشنواره حركة الهجرة در درجه اول یک رویداد تجاری است نه مذهبی.
نوازندگان به جنبش می پیوندند
در دوره امسال، نمایندگان فروش به تبلیغ لوازم آرایشی حلال و خدمات حفظ قرآن پرداختند. همه شرکت کنندگان بدون توجه به مذهبشان ملزم به پوشیدن لباس های محافظه کار بودند.
در حالی که اتاق های پر از حاضرین شاهد جدایی مردان مسلمان از زنان مسلمان بود. یکی از ستاره های این جشنواره ناتا ردا به عنوان خواننده یکی از گروه های موسیقی مطرح اسلامی بود. جایی که او در سال ۲۰۱۷، ساعاتی پس از کشف اکانت همسرش در اینستاگرام، از همسرش خواستگاری کرد.
آنها به زودی ازدواج کردند و امروزه به تأثیرگذاران رسانه های اجتماعی و مدافعان ازدواج های ترتیب داده شده تبدیل شدند.
در مورد واعظ دری 44 ساله، هنگامی که او حركة الهجرة را در سال 1998 کشف کرد، مانند دیگر موسیقیدانان اندونزیایی.او گیتاریست یک گروه متال معروف به نام Betrayer بود.
دری پس از اینکه یکی از نوازندگان همکارش به او توصیه کرد که به دین خود بازگردد، گروه خود را ترک کرد و شروع به ساخت موسیقی اسلامی کرد. امروز، دری در حال تولید محتوا برای TikTok است و میگوید که «باید حس مثبتی را به جوانان مؤمن منتقل کند».