در منطقه قامشلی سوریه، پسر جوانی روی صندلی کلاس نشسته بود و انگشتانش را با حالتی عصبی بر روی تبلت فشار میداد، با بلند کردن سرش، چشمان خیرهکننده سبز کمرنگ و گونههای بلندش نمایان شد. او گفت: «من میخواهم دکتر شوم.» امری که احتمال امکانپذیری خیلی کمی دارد. صالح 15 ساله، در میان صدها پسر در مرکز توانبخشی اورکش در نزدیکی شهر قامشلی در شمال شرق سوریه قرار دارد. این مرکز تحت رهبری کردها است. آنها فرزندان دهها هزار جنگجوی خارجی هستند که از سراسر جهان به گروه تروریستی داعش پیوستند. تقریباً 23 هزار کودک خارجی از هر دو جنس که توسط کشورهای متبوع خود نامطلوب به شمار میآیند، محکوم به یک زندگی در برزخ و مملو از اسارت و بدبختی هستند. وقتی به سن بلوغ میرسند، پسرها از مادرانشان که در اردوگاههای بدنام الهول و الروج نگهداری میشوند، جدا میشوند. جلوگیری از تلقین به خشونت، سوء استفاده جنسی و همینطور تبدیل شدن به ابزار جنسی مهمترین دلایل این جداسازی است.
به گفته مدیران اردوگاه که خود را باور و آلن معرفی کردند، صالح، که اهل بالکان است، مجبور به رابطه جنسی با زنان مسنتر داعش شده بود. صالح سه ماه پیش از الهول به اورکش آورده شد. صالح به معلم خود در این مرکز گفت که هنگامی که در الهول ساکن بوده، توسط زنان مسنتر داعش مورد سوء استفاده قرار میگرفت. معلم صالح نیز با تایید این مسئله تاکید کرد که این پسر (صالح) در این زمینه تنها نیست.
جلو رفتن و تکثیر کردن
بیش از نیمی از مقامات شمال شرق سوریه این ادعا را تکرار کردند که زنان داعشی که در اردوگاهها زندانی شدهاند، مردان بالغ، از جمله پسران خود را مجبور به روابط جنسی میکنند.
نوجین دریک، فرمانده زن باتجربه کرد سوری که سابقه جنگیدن با جهادیها را دارد و مسئول کل اداره اردوگاههای داعش در آن منطقه است، توضیح داد: هدف آنها گسترش جمعیت داعش است تا اطمینان حاصل کنند که شعار باقی ماندن داعش، محقق میشود. وی در مصاحبهای با المانیتور گفت: ما از خبرچینان خود اطلاعاتی داریم مبنی بر اینکه نوزادان جدیدی که در اردوگاهها متولد میشوند، توسط مادرانشان پنهان میشوند. وی تاکید کرد که اینگونه اقدامات دستور داعش به این زنان است.
در همین حال، پسران با کمک مادران خود، سعی در احیای مجدد خلافت شکست خورده خود دارند. کودکانی که در زمان داعش شاهد سربریدن و قتلعامها و همینطور سایر اقدامات خشونتآمیز دیگر بودند، مهمترین هوادار این تلاشها هستند. نوجین دریک خاطرنشان کرد: آنها با استفاده از شمشیر و اجسام نوک تیز، تمرینات هدف را انجام میدهند، جودو تمرین میکنند و با چادر و نقاب خود را پنهان میکنند. مادرانشان در حال شستشوی مغزی آنها هستند. بنابراین، ما قوانینی برای جدا کردن پسرهای 12 ساله به بالا جهت قطع این روند داریم. این فرمانده کرد تاکید کرد: در چندین مورد شاهد سربریدن در اردوگاهها بودهایم، به همین خاطر چاره دیگری در این زمینه نداریم.
سازمان ملل و گروههای حقوق بشری از سیاستهای مقامات کرد سوریه در جداسازی کودکان از مادرانشان به شدت انتقاد کرده و آنها را غیرقانونی و غیراخلاقی خواندهاند. این موسسات حقوق بشری ادعاهای مقامات کرد در مورد تلقین و سوء استفاده جنسی از کودکان در اردوگاهها را بهانهای برای موجه کردن سیاست جدایی جمعی اعلام کردهاند.
مقامات کرد سوری تاکنون قادر به ارائه شواهد قاطع از نوزادان تازه متولد شده در نتیجه کمپین ادعایی داعش جهت «به جلو رفتن و تکثیر» نبودهاند. یکی از مقامات نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) که نخواست نامش فاش شود، ادعا کرد که عکاسی از نوزادان سخت است زیرا «آنها از ماماهای خود برای زایمان استفاده میکنند و نوزادان را در چادرها پنهان میکنند.» این مقام مسئول افزود: مخبران ما از ترس کشف شدن آنقدر ترسیدهاند که نتوانستند عکس بگیرند.
لتا تایلر، معاون مدیر بحران و بخش درگیری در دیدهبان حقوق بشر، گفت: پیچیدن این مراکز با روبان مرکز توانبخشی این واقعیت را تغییر نمیدهد که جدا کردن اجباری پسران از مادرانشان و بازداشت نامحدود آنها در آنجا، بدون هیچ گونه روند قانونی، غیرقانونی است.
بر اساس قوانین بینالمللی بشردوستانه، جدایی خانوادهها غیرقانونی و در موارد استثنایی، آخرین راهحل تلقی می شود. تایلرافزود:اگر یک مقام صالح و مستقل تشخیص دهد که مادری پسرش را مورد استثمار جنسی قرار داده است، تصور شرایطی که در آن جدایی آن کودک موجه نباشد، دشوار است. اما اگر مادر، مسئول این استثمار نبود و به دلیل ناامنی در اردوگاهها این حوادث اتفاق افتاده، مسئله کاملا متفاوت است.
وی گفت: جدایی در چنین مواردی احتمالاً به کودکی که قبلاً چندین بار قربانی شده است آسیب بیشتری وارد میکند. از طرف دیگر این یک خطای استراتژیک است چرا که نه تنها نارضایتیها را بیشتر میکند بلکه منجر به تقویت روایت و گفتمان داعش نزد این افراد میشود.
در مرکز «توانبخشی» اورکش، که یک بلوک دو طبقه بتنی ناخوشایند که در میان مزارع سرسبز است، پسران 12 تا 18 ساله در گروههای کوچک در حیاطی گلآلود جمع شده بودند، بقیه نیز از طبقه بالا از پنجرههای آهنی زنگ زده، درحال تماشای ما بودند. روسها، ترکها، اردنیها، اندونزیاییها، فرانسویها و دیگران، همگی از زبان عربی که در مرکز آموزش داده میشود، برای برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده میکنند. این مرکز دارای یک آشپزخانه بزرگ، اتاق غذاخوری مشترک و فضای تفریحی سرپوشیده است که در آن پسران پینگ پنگ و فوتبال بازی میکنند.
مانند بسیاری از مقامات کرد سوری، آلن به شدت از عدم حمایت دولتهای خارجی شکایت کرد. وی گفت: آنها تنها یاد گرفتهاند، معیارهای حقوق بشر سوئدی را در منطقه جنگی خاورمیانه موعظه کنند در حالیکه در میدان عمل آنها هیچگونه اقدامی انجام نمیدهند.
بادران چیا کرد، مسئول سیاست خارجی منطقه شمال شرق کرد، در مصاحبه اخیر خود به المانیتور گفت؛ افزایش جزئی در بازگشت این افراد به کشورهای متبوع خود صورت گرفته است و در سال گذشته در مجموع 530 زن و کودک به مقامات دولتی مختلف جهان تحویل داده شدند. این یک قطره در اقیانوس است. جمعیت الهول، جایی که اکثر خانوادههای داعش در گرمای سوزان بیابان و زمستانهای یخ زده در چادرهای پاره پاره زندگی میکنند، حدود 57 هزار تن است. نزدیک به 90 درصد آنها زن و کودک هستند. نکته قابل توجه این است که حدود هزار تن از آنها متولد خارج هستند.
مایکل اریک کوریلا، فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام)، پس از بازدید از الهول در سال گذشته، در بیانیهای گفت: این مکان به معنای واقعی کلمه محل پرورش نسل بعدی [داعش] است.
سازمان ملل گفت که تا نوامبر 2022 مرگ خشونت آمیز حداقل 42 تن در الهول را تأیید کرده است. یک جفت خواهر مصری با جراحات چاقو در یک گودال فاضلاب کشته شدند. آنها چند روز قبل مورد تجاوز جنسی قرار گرفته بودند. به نقل از سازمان ملل: پس از این اتفاق گروهی از زنان رادیکال شده در اردوگاه، طبق گزارشها، دختران و مادرانشان را به دلیل انگ مرتبط با خشونت جنسی مورد آزار و اذیت قرار دادند.
خطر ناشی از سلولهای باقیمانده و خفته داعش در فوریه سال گذشته زمانی که تعداد زیادی از ستیزه جویان تلاش کردند تا همرزمان خود را از زندان غویران در حسکه آزاد کنند، آشکار شد. بیش از 3 هزار مظنون جهادی و 700 پسر نوجوان در آنجا نگهداری میشوند. نیروهای دموکراتیک سوریه گفتند تا زمانی که نبرد 10 روزه سرکوب شد، بیش از 500 تن از جمله 374 زندانی و مهاجمان داعش کشته شدند. بر اساس گزارشها، کشتهها و زخمیها شامل چند کودک بودند.
نیروهای دموکراتیک سوریه در بیانیهای پس از این حمله، اعلام کردند که دریک عملیات امنیتی در الحول دهها تونل را که در آنها عوامل داعش اسلحه و سایر تجهیزات خود را منتقل میکردند، کشف کردهاند.
بادران چیا کرد گفت که مقامات کرد سوریه سالهاست که به دولتهای خارجی در مورد خطرات هشدار میدهند. ما پیشتر به مقامات خارجی گفته بودیم که بچهها در حال آموزش هستند، مادرانشان آنها را شستشوی مغزی میدهند، از آنها بعنوان ابزار جنسی استفاده میکنند، ما در کنترل این وضعیت مشکل داریم. آنها در پاسخ تنها میگویند «بله، بله» و هیچ کاری انجام نمیدهند.
لتا تایلر در این زمینه گفت: سالها است که مقامات منطقه درخواست کمک بیشتر کردهاند و اعلام کردهاند که نمیتوانند این بحران را به تنهایی مدیریت کنند. کشورها باید فرزندان اتباع خود را برای بازپروری و ادغام مجدد در اجتماع به کشورشان بازگردانند. این امر در اردوگاهها و زندانهای شمال شرق سوریه غیر ممکن است.
یک «ماشین جنسی» سودانی
صالح، پسری در اورکش که گفته میشود برای باردار کردن زنان داعش مورد استفاده قرار میگرفت، گفت که دلش برای مادرش بسیار تنگ شده است. پدرش که یک کارگر ساختمانی بود، مادر، خواهر و دو برادرش را در سال 2015 به سوریه آورد. وی گفت: «زندگی را دوست نداشتم. سخت بود. جنگ دائمی بود. من از دست پدرم عصبانی بودم که ما را به این سرزمینها آورده بود. ما به انتخاب خودمان به اینجا نیامدهایم.» پدر صالح در سال 2015 کشته شد. پس از کشته شدن پدرش، مادرش با یک جنگجوی دیگر اهل کوزوو ازدواج کرد. وی نیز بلافاصله پس از پدرشدن، کشته شد.
صالح در پاسخ به این سوال که آیا مجبور شده بود با زنان داعش رابطه جنسی داشته باشد، خودش را جم و جور کرد و با مکثی کوتاه گفت؛ هرگز چنین کاری نکردم، من در مورد چیزهایی که شما به من میگویید، چیزی نشنیدم.
دو پسر دیگر نیز که در حضور متصدیان اردوگاه مصاحبه کردند، داستان متفاوتی را تعریف کردند. مهمت، یک ترک 15 ساله که از هفت ماه پیش به اینجا آورده شده، گفت که شاهد بوده است که پسران در الهول توسط زنان مسنتر به چادر «ویژه» برای «انجام کارهای نامناسب» برده میشدند. مهمت که به زبان ترکی با یک خبرنگار ترک صحبت میکرد، گفت: «مادرانشان آنها را مجبور میکردند این کار را انجام دهند».
مهمت گفت که دلش برای مادرش «خیلی تنگ شده» است. او هیچ اطلاعی از پدرش ندارد. نمیداند که او کشته شده یا زنده است. وی گفت: ای کاش هرگز به اینجا نمیآمدیم. پدرم اشتباه بزرگی کرد. من میخواهم به ترکیه برگردم. این نوجوان افزود؛ میخواهم در یک گالری خودرو کار کنم، جایی که بتوانم مرسدس بنز و شورلت بفروشم. در پاسخ به این گفته، خبرنگار ترک به او گفت که این ممکن است اتفاق بیافتد، مهمت با شنیدن این حرف برای اولین بار پیش ما لبخند زد.
منیر، یک جوان 18 ساله از عربستان سعودی که به همراه برادر 12 ساله خود از الهول به اورکش آورده شده است، گفت که ادعاهای سوء استفاده جنسی درست است. «پسر قد بلند سودانی» به او «همه چیز» گفته بود.
من و پسر سودانی در اینجا یک اتاق مشترک داشتیم. منیر گفت که با زنان در الهول رابطه جنسی داشت. او هرگز اشاره نکرد که مجبور به انجام این کار شده است.
در همین راستا مدیران اردوگاه اصرار داشتند که ادعاهای مربوط به این نوجوان سودانی دقیق است و او بیش از یک ماه پیش، درست قبل از شروع درگیری در سودان، توسط یک هیئت سودانی به کشور بازگردانده شده است.
آنا اسپکارد، مدیر مرکز بین المللی مطالعه افراط گرایی خشونت آمیز و دانشیار روانپزشکی در دانشگاه جورج تاون است. اسپکارد به عنوان مشاور یک برنامه رادیکالزدایی برای زندانیان داعش که تاکنون با 273 تن از آنها مصاحبه کرده است، فعالیت میکند. وی اولین کسی بود که استثمار پسران نوجوانی را که به آنها دستور داده شده بود تا با تبدیل شدن به شوهران موقت زنان [داعش]، به توسعه این گروه خدمت کنند، اعلام کرد.
وی در یک مصاحبه تلفنی با المانیتور گفت: در ابتدا این ادعاها را رد کردم. از این قبیل چیزها زیاد گفته میشود. اما وقتی در فوریه به آنجا رسیدم، این مسئله را بیش از پیش با واقعیت منطبق دیدم. وی افزود: نگهبانی که در الهول کار میکرد و من سالهاست او را میشناسم، به من گفت که دو نوجوان را میشناسد که به او اعلام گفته بودند که با زنان داعش رابطه داشتند.
اسپکارد همچنین گفت: هنگام مصاحبه با یک پسر سودانی در مورد آزار جنسی، وی بسیار ناراحت شد. او چیزی نمیگفت و ساکت بود منتهی زبان بدنش گویای این حقیقت بود که «تو داری به چیزی نزدیک میشوی که من حقیقتا نمیخواهم در مورد آن صحبت کنم، بنابرین از صحبت در این باره دوری کن».
وی تصدیق کرد که زندگی پسران در اردوگاه اورکش به لحاظ روحی بشدت رنج آور است چرا که آنها هر دو هفته یک بار میتوانند از طریق تماس ویدیویی واتسآپ با مادران خود، صحبت کنند.
تایلر از دیدهبان حقوق بشر در این باره گفت؛ دو هفته، یک زمان ابدیت در زندگی یک کودک است.
اسپکارد در حال کار بر روی یک طرح آزمایشی برای تسریع بازگشت این افراد به کشورهای متبوع خود است. این طرح شامل تهیه ارزیابی از پسرانی است که او با فیلمهای کوتاهی از آنها مصاحبه کرده و آنها را برای دولتهای کشورهایی که به آنها تعلق دارند، ارسال میکند. او تاکنون این طرح را روی چهار پسر اعمال کرده است: یک تونسی، یک مراکشی فرانسوی، یک آلمانی و یک سودانی.
سازمان غیر دولتی PURITY
در سال 2019، یک سازمان غیردولتی به نام Purity برنامه رادیکالزدایی در میان اردوگاههای زنان و کودکان داعش را راهاندازی کرد. این همان برنامهای است که اسپکارد برای آن کار میکند. این سازمان با استخدام 30 روانشناس و مددکار اجتماعی که تقریباً همه آنها محلی هستند، چهار روز در هفته تروما درمانی و آموزش را به کودکان در اورکش و در یک مرکز توانبخشی دیگر به نام حوری ارائه میدهد.
عدنان خلیل، که ریاست این برنامه را برعهده دارد، گفت: توانبخشی یک چیز واقعی است. شما با افکار رادیکالی سروکار دارید که از طریق مادران و پدران آنها تغذیه میشود. مثل مواد مخدر یا تنباکو نیست. باید آهسته باشد زیرا اگر فشار بیاورید طرد خواهید شد. ما فقط به آنها زندگی عادی را همانطور که هست نشان میدهیم.
خلیل گفت: علاوه بر خواندن و نوشتن به زبان عربی و سایر مهارتهای اساسی، نواختن آلات موسیقی محلی مانند عود و طبل به پسران آموزش داده میشود که جهادیها همه آنها را «حرام» یا مغایر با اسلام میدانند. وی افزود: برخی از پسران واقعاً باهوش هستند و از آثار شاعران عرب مانند خلیل جبران لذت میبرند. با اینحال عدهای هم هستند که هنوز در لایه سخت ایدئولوژیک خود محصور ماندهاند.
خلیل از سیاست جدایی دفاع کرد و به رادیکالیزهشدن پسران توسط مادران و استثمار جنسی از آنها اشاره کرد. وی گفت: زنان قویترین پسران را انتخاب میکنند و از آنها سوء استفاده جنسی میکنند. این امر برای پسران در ابتدا لذت بخش است اما پس از مدتی، رفتن از یک چادر به چادر دیگر و تکرار این عمل به صورت متوالی، این حس از بین میروند و دچار نفرت از خود میشوند. افسردگی و اضطراب از بیماریهای مزمن هستند. برخی از پسران افکار خودکشی دارند، هرچند که خوشبختانه تا کنون هیچ کدام از آنها به انجام این کار اقدام نکردهاند.
با اینحال سوال بزرگی که ذهن اکثر این پسران را درگیر کرده، این است که وقتی 18 ساله شدیم، کجا خواهیم بود، چه کاره خواهیم شد، آیا دولتهای متبوعمان ما را میپذیرند و …. .
اعتقاد به بازگشت داعش
اردوگاه روژ در کنار یک میدان نفتی قرار دارد و در حال حاضر حدود 3 هزار زن و کودک را در خود جای داده است که اکثرا خارجی هستند. این اردوگاه در مقایسه با اردوگاه «الهول جهنمی» همچون یک استراحتگاه دیده میشود.
ناظر این اردوگاه، که خود را با نام رشید معرفی کرد، به المانیتور گفت که به دلیل اندازه نسبتا کوچک، کنترل اردوگاه بسیار آسانتر است. وی افزود: ما از طرح تولد نوزادان بیشتر داعش اطلاع داریم، اما اجرای آن در اینجا دشوار است زیرا همه چیز تحت کنترل است.
در آنجا یک زن مصری بدون حجاب، ما را به چادر خود دعوت کرد. وی به همراه دختر شش ساله و پسر پنج ساله خود در آن چادر زندگی میکرد. «هوای داخل آن چادر بشدت گرم بود و اسباببازی بچهها به همراه بادکنکهای رنگارنگ افتاده در گوشه چادر، فضای داخل چادر را غمگینتر و ناامیدتر نشان میداد.»
این زن مصری در حال تحصیل در رشته معماری در استانبول بود که مرتکب «اشتباه» ازدواج با «مرد اشتباهی» شد که او را به سوریه آورد. با اینکه او فورا پشیمان شد و میخواست که به مصر بازگردد، کشور متبوعش اجازه بازگشت به او را نداد. مصر یکی از کشورهایی است که به شهروندان خود پشت کرده است.
همراه با لرزش دسستانش صدایش نیز میلرزید، و توضیح داد که چگونه دائما توسط ساکنان افراطی اردوگاه، مورد آزار و ازیت قرار گرفته است. او گفت: «آنها دختر و پسرم را برای تنبیه من کتک زدند، زیرا من سرم را نمیپوشانم.
از او پرسیدیم که آیا چیزی در مورد آزار جنسی کودکان زیر سن قانونی شنیدهای؟ وی در پاسخ گفت: حتی اگر چنین طرحی وجود داشته باشد، آنها به من نمیگویند. من یکی از آنها نیستم.
در خارج از بازار اردوگاه، چندین زن در اطرافمان جمع شده و شروع به گله و شکایت کردند که مقامات اردوگاه آنها را مجبور میکنند برقعهای خود، (پوششی که با آن صورت را میپوشانند)، را بردارند. برای دور زدن این ممنوعیت، برخی از زنان از ماسکهای جراحی استفاده میکردند.
یک زن جوان چینی اویغوری با اشاره به سمت نگهبانان گفت: «به این مردم بگویید من نمیتوانم با این نفس بکشم.» درآلمان، کشور سابقم هرجور که میخواستم، میتوانستم لباس بپوشم در حالیکه در خاورمیانه نمیتوانم. این واقعا مسخره است.
با اطلاع از حضور یک خبرنگار ترک در میان گروهمان، گروهی از زنان شروع به تعقیب او کردند؛ یکی در حالی که مشتش را با عصبانیت تکان میداد و گریه میکرد، صدا زد، «هی تو! ما بچههایمان را میخواهیم،» دیگری صدا زد؛ پسرم مریض است. او ناراحتی قلبی دارد. نام او عبیدالله ازبک است. اسمش را بنویس یک کاری بکن. من بچهام را میخواهم.
زن دیگری به نام توگچه گفت که حدود 50 خانواده ترک در این اردوگاه بودند. اردوغان ما را به سوریه منتقل کرد. او به ما اجازه داد که به اینجا بیاییم و اکنون ما را نمیخواهد. او در مورد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه گفت: او بازی بدی با ما انجام داد.
اکثریت قریب به اتفاق جنگجویان خارجی و خانوادههایشان از طریق مرز ترکیه وارد سوریه شدند. مقامات غربی اعلام کردهاند که ترکیه برای متوقف کردن این جریان کم کاری کرده است. مقامات کرد سوریه نیز اعلام کردهاند که این کار عمدی بوده و در راستای سیاستهای تغییر جمعیتی ترکیه در شمال شرقی سوریه بوده است.
در پاسخ به این سوال که آیا از آمدن به سوریه پشیمان هستید، چند تن از زنان گفتند؛ «چه پشیمانی؟ زندگی واقعا خوب بود. ما همانطور که «خدا دستور داده بود» زندگی میکردیم. ما آزاد بودیم. اما الان زندانی هستیم این زندگی نیست این بردگی است. به همین دلیل است که میخواهیم برگردیم.
از آنها درباره دستورات ادعایی افزایش جمعیت کودکان داعشی پرسیدیم که آیا از این مسئله خبر دارند یا نه؟ آنها به همدیگر نگاه کردند و سرشان را تکان دادند. پس از سکوت کوتاهی، زنی به امسیدالله با لحنی حق به جانب گفت: «به اذن خدا، دولت ما باز خواهد گشت. قوی تر از همیشه. این را هم بنویس این داستان به اینجا ختم نمیشود».
نام تمامی کودکان ذکر شده در این گزارش و در برخی موارد ملیت آنها برای حفظ حریم خصوصی آنها تغییر کرده است.
منبع: المانیتور