پس از چهار سال ابر فروشگاه چینی دراگون مال در اردن درهای خود را بست. 160 فروشگاه و فضاهای اداری با تزئینات شرقی نمیتوانستند رونق مورد انتظار پروژه 20 میلیون دلاری که برای بازتاب سرمایه گذاریهای چین در اردن ساخته شده بود را برآورده کنند.
چین در یک دهه گذشته توافق نامههایی را برای اجرای پروژههای زیرساختی در اردن به ارزش بیش از ۷ میلیارد دلار امضا کرده است. از جمله این پروژهها میتوان به ساخت دانشگاه جدید اردن – چین، شبکه راه آهن ملی و خط لوله نفت برای اتصال اردن به عراق اشاره کرد.
با این وجود، همانطور که امید به موفقیت دراگون مال کمرنگ شده است، وعدههای میلیارد دلاری چین برای پروژههای عظیم توسعهای در اردن نیز رنگ باختهاند.
جسی مارکس عضو اندیشکده “استیمسون” مستقر در واشنگتن گفت: «یکی از معدود پروژههای چینی که عملا محقق شده، اردن را گرفتار یک دعوی قضایی جنجالی برای خروج از معاملهای کرده که میلیاردها دلار بدهی برای آن کشور به همراه خواهد داشت.»
طبق قرارداد فعلی اردن باید برای ساخت نیروگاه برق عطارات – یک نیروگاه که با سوخت نفت شیل کار میکند – 8.4 میلیارد دلار در بازه زمانی 30 ساله به چین بپردازد. به گزارش آسوشیتدپرس، پس از دو سال اول فعالیت این نیروگاه، اردن به سختی موفق به بازپرداخت اقساط خود شده است.
با این وجود، حذف این قرارداد یکی از پروژههای پیشروی ابتکار کمربند و جاده چین را تضعیف میکند و احتمالا به تنش در روابط میان امان و پکن دامن میزند.
بنابراین، نیروگاه عطارات که قرار بود بزرگترین پروژه زیرساختی خصوصی ابتکار کمربند و جاده در خارج از چین باشد، اردن را در موقعیت سختی قرار داده است. این وضعیت سبب شده تا اردن در دعوی قضایی گرفتار شود که قرار است با ناامیدی به پایان برسد.
مارکس گفت: «من میزان تاثیر این نقطه اختلاف بر روابط دوجانبه را دست کم نمیگیرم. اردن احتمالا در آینده اهمیت و وزن بیشتری برای روابط خود با ایالات متحده آمریکا و غرب قائل خواهد شد.»
با شکل گیری موانع دیپلماتیک در چشم انداز پیشرو، در بهار گذشته شرکتهای مخابراتی پیشرو اردن به دلایل فشارهای آمریکا از غول مخابراتی چینی هوآوی دور شدند و تصمیم گرفتند با شرکتهای سوئدی و فنلاندی برای تجهیزات اینترنت نسل پنجم خود وارد مذاکره و شراکت شوند.
“عامر سبائله” استاد علوم سیاسی و کارشناس ژئوپولیتیک اهل اردن گفت: «اقدامات برای کنار گذاشتن هوآوی در بخش مخابرات با دیدگاه سیاسی اردن مرتبط است. اردن با ایالات متحده آمریکا همسو و کاملا به آن کشور وابسته است.»
در حالی که روابط چین و اردن راکد شده است پادشاهی اردن توسط کشورهایی احاطه شده است که سرمایه گذاری و همکاری با چین را افزایش دادهاند. مارکس بیان کرد: «وضعیت اردن از این نظر در میان کشورهای خاورمیانه که در حال تقویت روابط با چین هستند جالب توجه و متمایز است.»
وی افزود: شکست سرمایه گذاری چینی در اردن نمایانگر وضعیت عادت یک کشور به رویکردی خاص است که نمیتواند آن را تغییر دهد. به گفته وی اردن به چندین دهه دریافت بستههای عظیم کمکهای اقتصادی و نظامی از سوی آمریکا عادت کرده که از لحاظ ماهیت و رویکرد به طور قابل توجهی متفاوت از کمکهای خارجی چین هستند.
پکن سرمایه گذاریهای خود را در منطقه به استثنای اردن، گسترش داده است. کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2021 میلادی اکثرا با افزایش سرمایهگذاریهای چین مواجه شدند. در این چارچوب عراق بزرگترین ذینفع سال بود. عربستان سعودی در سال 2022 میلادی با 5.6 میلیارد دلار به عنوان دومین ذینفع بزرگ در جدول سرمایه گذاریهای چین در منطقه قرار گرفت.
مارکس خاطرنشان کرد: امروزه در بحبوحه رکود اقتصادی ناشی از پیامدهای پاندمی کووید و پیامدهای جنگ اوکراین چین به سمت مناطقی که میتوانند بازدهی بالاتری داشته باشند، به ویژه در خلیج فارس، گام برداشته است.
«رابرت موگیلنیکی»، پژوهشگر ارشد موسسه خلیج فارس در واشنگتن گفت: «کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات اولویتهای بزرگی برای تعامل چین در خاورمیانه هستند اما اردن در حاشیه این اولویتها قرار دارد.»
در حالی که چین پروژههای توسعه ابتکار کمربند و جاده خود را در خارج از اردن متمرکز کرده است، همچنان به ایجاد پل ارتباطی با پادشاهی از طریق تجارت ادامه میدهد.
سبائله در این زمینه گفت: «در سطح اجتماعی و اقتصادی شما نمیتوانید چین را حذف کنید. در جایی که مشکلات اقتصادی وجود دارد چین یک بازیگر ضروری است. در اردن اوضاع بدتر میشود و اردنیها بیش از پیش به آن چه که چین میتواند ارائه دهد وابسته خواهند شد.»
طی 25 سال گذشته صادرات و واردات به و از چین به ترتیب با نرخ 13.5 و 14.1 درصد افزایش یافته و چین به دومین شریک وارداتی اردن و سومین شریک تجاری آن کشور پس از عربستان سعودی و آمریکا تبدیل شده است.
محبوبیت کالاهای چینی مانند وسایل نقلیه الکتریکی و گوشیهای هوشمند هوآوی رونق گرفته است. بر اساس گزارش اخیر جهاد ابوناصر، نماینده کمیسیون سرمایه گذاران منطقه آزاد اردن در پنج ماه نخست سال جاری 90 درصد خودروهای برقی و 38 درصد از کل خودروها از چین وارد شدهاند.
ابوناصر هم چنین بر ترجیح رو به رشد خودروهای چینی به دلیل قیمت کمتر در مقایسه با همتایان آمریکایی و اروپایی تاکید کرد. این گزارش هم چنین نشان داد که واردات اکثر خودروهای برقی ساخت چین به میزان 105.3 درصد – از تنها 5265 خودرو در سال 2022 میلادی به 10803 خودرو در سال 2023 میلادی – افزایش یافته است.
سبائله اضافه کرد: «از مخابرات گرفته تا الکترونیک، چین جایگزینی برای کشورهایی است که امکانات اقتصادی ندارند، ارائه میدهد. چین همیشه آنجاست و وقتی مشکلات اقتصادی وجود دارد چین ظاهر میشود.»
مارکس تاکید کرد که بهبود روابط چین و عربستان «دروازه مهمی» برای چین به منظور ورود به بازار اردن است و به طور بالقوه امکان مشارکت در سطح استراتژیک میان دو کشور را فراهم میکند.
بر اساس گزارشی منتشر شده در سال 2020، عربستان سعودی بزرگترین سرمایه گذار اردن است و سهم عمدهای در حوالههای ارسالی به اردن دارد. افزایش سرمایه گذاری چینی احتمالا نظر بیش از 430 هزار اردنی را که در آن پادشاهی کار میکنند، جلب خواهد کرد.
در نظرسنجی صورت گرفته درباره افکار عمومی اردن در سال 2021، 70 درصد از اردنیهای که مورد بررسی قرار گرفته گفتند؛ مایل هستند چین “نقش بسیار بزرگ تری” یا “تا حدی نقش بزرگتری” در منطقه ایفا کند.
اردنیها اغلب چین را به دلیل حمایت لفظی آن کشور به نفع فلسطین به عنوان بازیگری مثبت قلمداد میکنند. تقریبا نیمی از پرسش شوندگان در این نظرسنجی چین را در مناقشه اسرائیل و فلسطین بازیگری بی طرف دانستند که با برداشت آنان از تلقیشان درباره نقش امریکا به عنوان بازیگری طرفدار اسرائیل در این مناقشه تفاوت زیادی داشت. اکنون چین سرمایه گذاریهای خود در اردن را از طریق عربستان سعودی دنبال میکند.
مارکس در نهایت گفت: «این کشور میتواند تعامل خود را در عربستان سعودی پیش از ورود به بازارهای دیگر مانند اردن تنظیم کند. بنابراین، زمانی که سرمایه گذاری چین در مرزهای جنوبی اردن رونق میگیرد پکن ممکن است فضایی برای رسیدگی مجدد به پرونده اردن پیدا کند و شاید یک مرکز خرید دراگون دیگر، بار دیگر در اردن، فضایی برای افتتاح شدن پیدا کند.»
منبع: عربی الجدید