مناقشه قرهباغ یک چالش دیپلماتیک برای اوکراین است زیرا این کشور به دنبال متعادل کردن منافع خود با اولویتهای سیاست خارجی خود است. اوکراین درگیریها در فضای پس از شوروی را میراث دوران شوروی میداند و مناقشه قرهباغ نیز از این قاعده مستثنی نیست. با این حال، این درگیری همچنین یادآور جنگ مداوم اوکراین با روسیه به دلیل تلاشهای مکرر روسیه برای حمله به حاکمیت و مرزهای اوکراین است. بنابراین اوکراین از سال 1991 علاقه مند به حمایت از حفظ مرزهای بین المللی شناخته شده آذربایجان بوده است.
درگیری در قرهباغ که به عنوان مناقشه آرتساخ نیز شناخته میشود، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 به وجود آمد. قرهباغ منطقهای با اکثریت ارمنی است که در مرزهای آذربایجان واقع شده است. نیروهای ارمنی قومی در قره باغ در سال 1991 استقلال خود را از آذربایجان اعلام کردند که منجر به یک جنگ تمام عیار بین دو طرف شد. به دنبال این درگیری آتش بس با میانجیگیری روسیه در سال 1994 امضا شد، با اینحال درگیریها هرگز به طور کامل از بین نرفت و تنشها بین دو طرف همچنان بالا باقی مانده است.
در سال 2020 این منطقه، شاهد حمله نظامی آذربایجان برای بازپس گیری قره باغ با حمایت ترکیه بود. نیروهای ارمنی قومی نتوانستند ارتش آذربایجان را مهار کنند و آذربایجان دستاوردهای چشمگیری در منطقه بدست آورد. علیرغم اینکه آتش بس با میانجیگری روسیه در نوامبر 2020 امضا شد، اما آذربایجان قبلاً کنترل بیشتر قره باغ را بدست آورده بود.
درگیری 2020 این منطقه نتایج قابل توجهی داشت. به صورتی که تلفات در دو طرف بسیار بالا بود و هزاران تن به ویژه ارمنی قومی آوراه شدند. این درگیری همچنین پیامدهای منطقهای گسترده تری داشته است، زیرا دخالت ترکیه باعث افزایش تنش با روسیه شده است. حل مناقشه قرهباغ با مذاکرات و تلاشها برای دستیابی به صلحی پایدار بین آذربایجان و ارمنستان همچنان موضوعی در حال انجام است.
نویسنده این تحلیل میآورد: “جنگ مداوم اوکراین با روسیه و الحاق کریمه، موضع کیف را در مورد حفظ تمامیت ارضی کشورهای همسایه بسیار مهمتر کرده است. برای بیش از دو دهه، اوکراین قاطعانه در کنار آذربایجان در حمایت از تمامیت ارضی و حاکمیت خود ایستاده است. این موضع تزلزل ناپذیر، که از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در سال 2014 قویتر و پایدارتر شده است، بازتابی از درک اوکراین از اهمیت حفظ مرزهای شناخته شده بینالمللی در فضای پس از شوروی است”. علاوه بر این، امتناع اوکراین از به رسمیت شناختن کشورهای خودخوانده، مانند کوزوو با توجه به تلاش های مکرر روسیه برای تهاجم به مرزهای اوکراین، یک اقدام استراتژیک با هدف حفاظت از حاکمیت و تمامیت ارضی خود است.
اوکراین در مورد هرگونه درگیری بین المللی از اصل تمامیت ارضی تبعیت میکند. اکثر سیاستمداران و کارشناسان اوکراینی از این رویکرد حمایت میکنند که در استراتژی امنیت ملی سال 2020 اوکراین منعکس شده است. براساس این استراتژی اوکراین، آذربایجان را شریک استراتژیک همتراز با لهستان، لیتوانی و گرجستان اعلام کرد. ترکیه که به طور فعال در مناقشه کنونی آذربایجان را حمایت میکند، شراکت استراتژیک با اوکراین نیز دارد.
در مقابل، ارمنستان، یکی از اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به رهبری روسیه است. این کشور به طور سنتی از روسیه در همه رای گیریها در مورد مسائل مربوط به کریمه و دونباس حمایت میکند. از سوی دیگر آذربایجان همواره به اوکراین رای مثبت داده است.
اوکراین با توجه به اولویتهای سیاست خارجی خود و درگیریهای مداوم با روسیه، حمایت خود را از تمامیت ارضی و حاکمیت آذربایجان در مناقشه قره باغ ابراز کرده است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین خواستار گفتگو بین آذربایجان و ارمنستان شده است. زلنسکی بر اهمیت جلوگیری از تبدیل بحران قرهباف به یک درگیری «یخ زده» (طولانی مدت و فرسایشی) تاکید کرده و خواستار حل و فصل سریع مشکلات در سال 2020 شد.
از سال 2014، مجمع عمومی سازمان ملل 9 قطعنامه مربوط به تمامیت ارضی اوکراین، وضعیت حقوق بشر در کریمه و نظامی شدن منطقه را تصویب کرده است. اما ارمنستان بر خلاف تمام 9 قطعنامه، درباره کریمه رای مثبت داد. ارمنستان میخواست از این رای مثبت برای مفهوم «حق تعیین سرنوشت» در کریمه به عنوان توجیهی برای فرآیند مشابه در قرهباغ استفاده کند . با این حال، این رویکرد از حل و فصل مسالمت آمیز دورتر شده و ارمنستان را به متحد اصلی خود، یعنی روسیه نزدیکتر کرده است.
در حالی که روسیه برای مدت طولانی متحد اصلی نظامی و سیاسی ارمنستان بوده است، وابستگی ارمنستان به مسکو برای دفاع و امنیت پس از جنگ 2020 با آذربایجان بیشتر شد. ارمنستان برای تجهیزات نظامی و آموزش افسران به شدت به روسیه وابسته است. علاوه بر این، روسیه شریک تجاری پیشرو ارمنستان است و در سال 2019، تقریباً نیمی از کل نقل و انتقالات پولی دو میلیون ارمنی ساکن روسیه، به ارمنستان سرازیر شد. در نتیجه، ارمنستان در انتخابهای سیاست خارجی خود محدود است و موظف است رفتار رای خود را با روسیه در سازمانهای بین المللی هماهنگ کند.
برای بیش از دو دهه، اوکراین به عنوان یک متحد ثابت قدم آذربایجان ایستاده است و از تمامیت ارضی خود از زمان اولین آتش بس در سال 1994 به طور مداوم حمایت کرده است. وابستگی ارمنستان به دولت روسیه به عنوان متحد آن را در تضاد با اوکراین قرار داده است و تا زمانی که ارمنستان از روسیه فاصله نگیرد، بهبود روابط بین دو کشور بعید است.