بهقلم: امیرمحمد جلیلی
تحرکات بینالمللی رژیم صهیونیستی به عنوان اصلیترین دشمن جمهوری اسلامی ایران در جهان، همواره مورد توجه و رصد ایرانیان بوده است. فعالیتهای رژیم صهیونیستی در قفقاز و آسیای میانه هر چند سابقهای دیرینه دارد اما به علت تحولات اخیر قفقاز، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این میان جمهوری آذربایجان به دلایل مختلفی شاهد حضور گستردهتر صهیونیستها بوده است. در این یادداشت به بررسی عوامل موثر حضور رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان خواهیم پرداخت.
در عرصه بینالملل، بازیگران به دنبال آناند که با اقدامات خود بیشترین سود را نصیب خود کرده و تا جای ممکن از بهره مندی دشمنان خود جلوگیری و منافع رقیبان را محدود کنند. از این رو میتوان سیاستها و اقدامات دولتها را در همین راستا تحلیل کرد. از سوی دیگر، اقدامات دولتها صرفا کنشگری آنان نیست و در بسیاری از موارد واکنش آنان به کنش دیگر بازیگران است. به همین دلیل حضور رژیم صهیونیستی در قفقاز و خاصه جمهوری آذربایجان را میتوان در سه بعد سیاستهای اعمالی سران رژیم اشغالگر قدس، پاسخ به نیازها و سیاستهای جمهوری آذربایجان و جلوگیری از نفوذ جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان(سیاست همه چیز بدون حضور ایران) دسته بندی کرد. در این صورت عوامل مختلفی را میتوان برای تامین انگیزههای رژیم صهیونیستی متصور بود:
عوامل سیاسی-امنیتی موثر در تامین انگیزههای رژیم صهیونیستی در قفقاز
رژیم اشغالگر قدس از بدو تاسیس خود با بحران مشروعیت مواجه است. یکی از اصلیترین سیاستهای سران تلاویو از بدو تاسیس تا به امروز، کسب مشروعیت بینالمللی برای این رژیم بوده است. پس از فروپاشی شوروی، 15 کشور بوجود آمد که آنها بدنبال ورود به معادلات بینالمللی بودند تا با برقراری ارتباطات بینالمللی، اقتصاد کمونیستی ویران شده خود را ترمیم کنند. کسب مشروعیت بینالمللی و کنشگری بینالمللی نیازهایی بودند که باعث برقراری ارتباطات متقابل بین رژیم صهیونیستی و کشورهای قفقاز و آسیای میانه شدند. از سوی دیگر فروپاشی شوروی و تولد کشورهای کوچک و بزرگ و ایجاد خلا قدرت در آسیای میانه و قفقاز، همسو بود با دکترین بن گورین یا دکترین پیرامونی رژیم صهیونیستی. دکترین بن گورین پاسخی بود به محاصره جغرافیایی و سیاسی فلسطین اشغالی توسط کشورهای عربی. این دکترین شامل برقراری ارتباط با کشورهای پیرامونی(حلقه دوم همسایگان و کشورهای منطقه) برای فرار از انزوای سیاسی-جغرافیایی بود. با فروریختن اقتدار دیکتاتوری پرولتاریا در آسیای مرکزی و قفقاز، فرصت ویژهای برای سران رژیم صهیونیستی ایجاد شد تا برای خروج از حلقه تنگ اعراب همسایه شان با آنان به برقراری روابط سیاسی بپردازند. کشورهای این منطقه نیز که با مشکلات سیاسی امنیتی متعددی چون تجزیه طلبی مواجه بودند، به سمت ایجاد و تحکیم روابط با رژیم صهیونیستی رفته تا خلاهای امنیتی خود را پر کنند. جمهوری آذربایجان در میان این کشورها دارای مشکلاتی جدیای چون اختلافات عمیق و جنگ با همسایه خود ارمنستان بود. ارمنستان مورد حمایت دول مسیحی غرب بود و آنان(بخصوص آمریکا) بعضا به تحریم جمهوری آذربایجان دست زدند. کنگره آمریکا در سال 1992 طرحی را تصویب کرد که به بهانه نادیده گرفتن حقوق اقلیت ارامنه قره باغ توسط دولت جمهوری آذربایجان، دولت آمریکا را از هر گونه کمک دولتی به جمهوری آذربایجان منع میکرد. این طرح با حمایت لابی ارمنی در آمریکا به تصویب رسید. روسیه نیز بصورت سنتی از ارمنستان حمایت میکرد. در نتیجه جمهوری آذربایجان تمایل بیشتری به رژیم صهیونیستی پیدا کرد تا بتواند تسلیحات نظامی مورد نیاز خود را تامین کند. رابطه با رژیم صهیونیستی در مقابل ارمنستان مزیت دیگری هم داشت و آن استفاده از لابیهای صهیونیستی در آمریکا برای مقابله با لابی ارمنی آمریکا من جمله در موضوع تحریمهای کنگره علیه آذربایجان بود. چرا که این تحریمها با اعمال نفوذ لابی ارمنی در کنگره تصویب شده بود. بصورت کلی مقامات آذری، رژیم صهیونیستی را دروازه ورود خود به غرب و وسیلهای برای برقراری ارتباط با اروپا و آمریکا میدانستند.
یکی از نگرانیهای مشترک دولتمردان باکو و سران رژیم صهیونیستی، نفوذ اسلامگرایی و ایران در جمهوری آذربایجان است. رژیم صهیونیستی نگران افزایش قدرت دشمن درجه یکاش ایران و جمهوری آذربایجان هم بصورت سنتی نگران هضم شدن توسط همسایگان بزرگش، روسیه، ترکیه و ایران است. این عامل رژیم صهیونیستی را در سرکوبهای داخلی جمهوری آذربایجان سهیم کرد. آنان با آموزش نیروهای امنیتی جمهوری آذربایجان به محدود کردن و سرکوب حرکتهای اسلامگرایی در جمهوری آذربایجان کمک کردند.
نفوذ سیاسی رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان باعث تامین منافع اقتصادی، فرهنگی و… رژیم صهیونیستی میشود. یکی از مهمترین منافع رژیم از نفوذ در جمهوری آذربایجان، استفاده از ظرفیت آن در مجامع بینالملل بوده است. بخصوص آنکه این جمهوری یک کشور اسلامی است و در مجامع بینالمللی اسلامی عضویت دارد.
یکی از خطرناکترین نتایج حضور رژیم صهیونیستی در قفقاز، اعمال فشار علیه ایران و روسیه است. قفقاز را میتوان محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران و روسیه دانست که رژیم اشغالگر قدس با حضور در این منطقه سعی بر تاثیرگذاری امنیتی-نظامی بر این دو کشور بخصوص ایران دارد. در این سالها رژیم صهیونیستی علاوه بر تامین تسلیحاتی دولت آذربایجان و ایجاد رقابت تسلیحاتی و افزایش هزینهها و نگرانیهای نظامی ایران، به استقرار نیروهای نظامی و جاسوسی خود در آذربایجان نیز پرداخته است. جالب توجه است که سران رژیم صهیونیستی گمان میکنند که با استقرار در مرزهای شمالی ایران، میتوانند محاصره سراسری این رژیم توسط نیروهای محور مقاومت را مقابله به مثل کنند!
عوامل اقتصادی-توسعهای موثر در تامین انگیزههای رژیم صهیونیستی در قفقاز
از آنجا که ابزار نفت همواره در اختیار دشمنان اسراییل همچون اعراب بوده، این رژیم همواره در تامین نفت مورد نیاز خود دچار مشکلاتی بوده است. جمهوری آذربایجان به عنوان کشوری نفت خیز، به یکی از کانونهای توجه اسراییل برای تامین نفت خود تبدیل شد. در حال حاضر بزرگترین تامین کنند نفت رژیم صهیونیستی، جمهوری آذربایجان است. طبیعتا این معامله برد-برد بوده و آورده زیادی برای دولتمردان باکو و اقتصاد تک محصولی آذربایجان داشته است. همچنین اقتصاد تک محصولی جمهوری آذربایجان بازاری مستعد برای سرریز کالاهای خارجی است. این بازار فرصت خوبی برای فروش محصولات ساخت اسراییل است.
پول نفت سودای توسعه و پیشرفت را در ذهن دولتمردان بلند پرواز باکو ایجاد کرد. آنان که وارث کشوری جهان سومی بازمانده از شوروی بودند، به دنبال ورود تکنولوژی روز جهان به کشورشان رفتند. رژیم صهیونیستی با توجه به فعالیت گسستردهای که در زمینه دزدی تکنولوژی در سطح جهان دارد، گزینهای مستعد برای خرید تکنولوژی است. مسئولان آذری به دنبال تکنولوژی صهیونیستها رفته و در زمینههای مختلفی بخصوص کشاورزی به وارد کردن تکنولوژی از آن رژیم پرداختند. جالب است که شنیده شده صهیونیستها به بهانه استقرار تجهیزات کشاورزی، در مناطق نزدیک به مرز ایران تجهیزات شنود الکترونیکی مستقر میکنند!
عوامل فرهنگی-اجتماعی موثر در تامین انگیزههای رژیم صهیونیستی در قفقاز
دغدغه مهم سران صهیونیسم از بدو تاسیس، مهاجرت یهودیان از سراسر جهان به اسراییل بوده است. آنان همواره سعی در تشویق یهودیان جهان به مهاجرت به فلسطین اشغالی دارند و در این مسیر دست به تشکیل انجمنها و تشکلهای مختلف در کشورهای جهان میزنند. از این دست تشکلها به تعداد بالایی به نسبت جمعیت یهودیان در آذربایجان تاسیس شده و با آزادی به فعالیت میپردازند. از جمله نهادهایی که در حوزه یهودیان جمهوری آذربایجان و مهاجرت آنان به سرزمینهای اشغالی فعالیت میکنند میتوان به انجمن بینالمللی یهود باستان و فرهنگ یهود در آذربایجان، مدارس ایشوای یهودیان در آذربایجان، مرکز فرهنگی جامعه یهودیان آذربایجان و…اشاره کرد. علاوه بر این انجمنهای دیگری هم برای فعالیت در موضوع یهودیان ساکن آذربایجان تشکیل شده است. پس از سالها حکومت رژیم کمونیستی در آذربایجان، بسیاری از یهودیان آذربایجان به احکام دین خود آگاه نبوده و صرفا یهودی اسمی بودند. این انجمنها نقش گستردهای در آموزش دینی به این یهودیان داشتند.
البته فعالیتهای فرهنگی صهیونیستها در جمهوری آذربایجان محدود به یهودیان نمانده و آنان در موضوع غیر یهودیان نیز حضور پررنگی در این کشور دارند. مهمترین قشر هدف صهیونیستها در جمهوری آذربایجان، جوانان هستند.
حضور رژیم صهیونیستی در آسیای مرکزی و قفقاز دارای زوایای پیچیده سیاسی-امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و… است که نقش آفرینیهای چند سال اخیر این رژیم در آذربایجان، اهمیت تمرکز بر این موضوع را بیش از پیش نمایان میکند. در سالهای اخیر بسیاری از مشکلات جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، ریشه در شیطنتها و سیاستهای رژیم صهیونیستی داشته است و بنظر میرسد که جمهوری اسلامی ایران باید با اتخاذ سیاستهای اختصاصی برای هر کشور و پرهیز از تجویز نسخه واحد برای همه ی این کشور ها، به مقابله با فتنه گریهای این رژیم غاصب بپردازد.